Πρίν 36 ακριβώς χρόνια ,σάν σήμερα, κυκλοφόρησε ο κύκλος τραγουδιών τού Μάνου Χατζιδάκι ´Ο Μεγάλος Ερωτικός´.Η Ηχογράφηση έγινε στά στούντιο τής Κολούμπια απο 16/9-28/11.1972.Ξεκίνησε να γράφεται στήν Ν.Υόρκη τον Ιούνιο και ολκληρώθηκε τον Οκτώβριο τού ιδίου έτους στήν Αθήνα.Το εξώφυλλο τού δίσκου φιλοτέχνησε ο Γιάννης Μόραλης.
Ο Μεγάλος Ερωτικός αποτελείται απο 11 τραγούδια,σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη(απο τα ποιήματα Ελένη και Επίγραμμα),Μυρτιώτισσας,Κ.Καβάφη,Γιώργου Σαραντάρη,Νίκου Γκάτσου,Διονυσίου Σολωμού,Γεωργίου Χορτάτζη(Ερωφίλη),Σαπφούς,Ευριπίδη(Μήδεια),Σολομώντος(Aσμα Ασμάτων),αλλά και απο αποσπάσματα δημοτικών τραγουδιών.
Το έργο ο Χατζιδάκις το εμπνεύστηκε με αφορμή τον θάνατο τής Μυρτιώτισσας,μητέρας τού ηθοποιού Γιώργου Παππά,με την οποίαν συνδεόταν με φιλία.Τοτε θυμήθηκε ότι τού είχε στείλει ένα τρυφερό γράμμα με το ποίημά της ´Σ´Αγαπώ´,το οποίο ο ίδιος τόχε σχεδόν αγνοήσει.
Ο ίδιος ο συνθέτης γράφει:'O Mεγάλος Ερωτικός έγινε απο αίσθημα ενοχής και όχι απο αγάπη.Μονον οι ανόητοι φαντάζονται ότι οταν εισαι ερωτευμένος γράφεις ένα έργο σαν τον Μεγάλο Ερωτικό.Τον Μεγάλο Ερωτικό τον γράφεις όταν δεν ασχολείσαι με το άν είσαι ερωτευμένος ή όχι.Εχεις ξεκαθαρίσει τα θέματα και είσαι ελεύθερος να σκέπτεσαι.´
Τον δίσκο τον αφιέρωσε στήν μνήμη τής Μυρτιώτισσας.
Ερμηνευτές τού έργου δύο νέοι καλλιτέχνες,ο Γρηγόρης Ψαριανός και η Φλέρυ Νταντωνάκη.
Οι μουσικοί πού έπαιξαν στο έργο ήταν οι:Δημήτρης Βράσκος(βιολί και μαντολίνο),Aνδρέας Ροδουσάκης(Kοντραμπάσο),Δημήτρης Φάμπας και Βασίλης Τενιδης(κλασσική κιθάρα),Παντελής Δεσποτίδης(λαούτο),Λευτέρης Ψωμιάδης,Χαρης Ανδρεάδης(πιάνο),Xρόνης Σόφρας (άρπα).
Η κυκλοφορία τού δίσκου προκάλεσε ανατροπή στα δεδομένα τού Ελληνικου Τραγουδιού.Ο μουσικός λόγος τού Χατζιδάκη και τα ποιήματα που επέλεξε συνυπάρχουν αρμονικά και δημιουργείται ένα πρωτότυπο μουσικό ολογράφημα ,που δύσκολα συναντάς όμοιό του στην Ελληνική Μουσική.
Το έργο ενορχηστρώθηκε σε μιά εκπληκτικά λιτή και διαυγή γραμμή(χρήσις αποκλειστικά σχεδόν,εγχόρδων),και η αισθητική του άλλαξε το Ελληνικό Τραγούδι.
Ο Μεγάλος Ερωτικός είναι ένα θείο εγκώμιο στήν ανθρώπινη ευαισθησία.
Για τον Χατζιδάκι το έργο περιγράφεται ως εξής:'O Mεγάλος Ερωτικός ειναι ένας λαϊκός Θεός,που ζεί στην φαντασία μας απο την στιγμή που γεννιόμαστε ίσαμε να πεθάνουμε,όμορφος εφηβικός και αδιάκοπα ζωντανός.Ο Μεγάλος Ερωτικός δεν φοράει τοπικά γραφικά ρούχα.Φοράει δικά του,που συνθέτουν δύσκολους συνδυασμούς ήχων,ανάλαφρων χρωμάτων και ποιητικών ονείρων.Δεν περιέχει μηνύματα πού που δύσκολα τα σβήνουν οι βροχές.Δεν αντιστέκεται......´.
Ειναι ένα μουσικό έργο,όπου απο το πάθος τής ποίησης αναδύεται το πάθος τής μουσικής.Η μελωδία τής ποίησης συναντά αρμονικά τήν μελωδική γραμμή τής μουσικής.Δεν υπάρχει καλύτερη μουσική απόδοση αρχαίου ποιητικού λόγου,απο το πώς αποδόθηκε το Σαπφικό ´Κέλομαί σε Γογγύλα´.
Ο Ψαριανός αποδίδει εκφραστικότατα τα ποιήματα-τραγουδια,´Με την Πρώτη Σταγόνα τής Βροχής´,´Μερες τού 1903´,´Το Ονειρο´,´Ερωτα Εσύ´,ενώ η Φλέρυ Νταντωνάκη αυτή η συγκλονιστική,αλλά και συνάμα τραγικη τραγουδίστρια αποδίδει μοναδικά τα :´Σ´Αγαπώ´,´Ποιός είν´Τρελός απ´Ερωτα´,´Τα Λιανοτράγουδα´(μαζί με τον Ψαριανό),´Πέρα στο θολό Ποτάμι´,´Κέλομαί σε Γογγύλα´,´Πάθη απο τον Ερωτα´,´Κραταιά ως Θανατος Αγάπη´.
Ο ακροατής εισπράττει μέσω τής ακρόασης τού έργου ,ως όλου,μιά βαθειά συγκίνηση και σαγήνη ,υψηλής αισθητικής ,και νοιώθει ότι ταξιδευει μουσικά και ποιητικά σέ ολόκληρο τον Ελλαδικό τόπο και χρόνο.
Το έργο ανήκει πλέον στα αριστουργήματα τής παγκόσμιας σύγχρονης μουσικής και αποτελεί μοναδική ιδιαιτερότητα για τα Ελληνικά δεδομένα.
Ο Συνθέτης επιθυμούσε πάντα ,το έργο,να εκτελειται ολόκληρο και γι´αυτό είχε απαγορέψει αποσπασματική παρουσίαση τών τραγουδιών.Και είχε απόλυτο δίκιο.
Το τελευταίο τραγούδι τού κύκλου προκύπτει απο την επεξεργασία ενός αποσπάσματος απο το αριστουργηματικό ´Ασμα Ασμάτων´τού Σολομώντος(10oς αιώνας π.χ.).H μελοποίηση μας χαρίζει έναν μεγαλειώδη ύμνο στήν αγάπη,που ξεπερνά το φθαρτό,ανθρώπινο στοιχείο της.Επαξίως κατατάσσεται στα ωραιότερα τραγούδια τής παγκόσμιας μουσικής ανθολογίας.
´Θες με ως σφραγίδα επι την καρδίαν σου
ως σφραγίδα επι τον βραχίονά σου
οτι κραταιά ως θάνατος αγάπη
σκληρός ως αδης,ζήλος
περίπτερα αυτής,περίπτερα πυρός
φλόγες αυτής.
Υδωρ πολύ ου δυνήσεται σβέσαι την αγάπην,
και ποταμοί ου συγκλύσουσιν αυτήν´.
Στούς φίλους μου.
Ο Μεγάλος Ερωτικός αποτελείται απο 11 τραγούδια,σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη(απο τα ποιήματα Ελένη και Επίγραμμα),Μυρτιώτισσας,Κ.Καβάφη,Γιώργου Σαραντάρη,Νίκου Γκάτσου,Διονυσίου Σολωμού,Γεωργίου Χορτάτζη(Ερωφίλη),Σαπφούς,Ευριπίδη(Μήδεια),Σολομώντος(Aσμα Ασμάτων),αλλά και απο αποσπάσματα δημοτικών τραγουδιών.
Το έργο ο Χατζιδάκις το εμπνεύστηκε με αφορμή τον θάνατο τής Μυρτιώτισσας,μητέρας τού ηθοποιού Γιώργου Παππά,με την οποίαν συνδεόταν με φιλία.Τοτε θυμήθηκε ότι τού είχε στείλει ένα τρυφερό γράμμα με το ποίημά της ´Σ´Αγαπώ´,το οποίο ο ίδιος τόχε σχεδόν αγνοήσει.
Ο ίδιος ο συνθέτης γράφει:'O Mεγάλος Ερωτικός έγινε απο αίσθημα ενοχής και όχι απο αγάπη.Μονον οι ανόητοι φαντάζονται ότι οταν εισαι ερωτευμένος γράφεις ένα έργο σαν τον Μεγάλο Ερωτικό.Τον Μεγάλο Ερωτικό τον γράφεις όταν δεν ασχολείσαι με το άν είσαι ερωτευμένος ή όχι.Εχεις ξεκαθαρίσει τα θέματα και είσαι ελεύθερος να σκέπτεσαι.´
Τον δίσκο τον αφιέρωσε στήν μνήμη τής Μυρτιώτισσας.
Ερμηνευτές τού έργου δύο νέοι καλλιτέχνες,ο Γρηγόρης Ψαριανός και η Φλέρυ Νταντωνάκη.
Οι μουσικοί πού έπαιξαν στο έργο ήταν οι:Δημήτρης Βράσκος(βιολί και μαντολίνο),Aνδρέας Ροδουσάκης(Kοντραμπάσο),Δημήτρης Φάμπας και Βασίλης Τενιδης(κλασσική κιθάρα),Παντελής Δεσποτίδης(λαούτο),Λευτέρης Ψωμιάδης,Χαρης Ανδρεάδης(πιάνο),Xρόνης Σόφρας (άρπα).
Η κυκλοφορία τού δίσκου προκάλεσε ανατροπή στα δεδομένα τού Ελληνικου Τραγουδιού.Ο μουσικός λόγος τού Χατζιδάκη και τα ποιήματα που επέλεξε συνυπάρχουν αρμονικά και δημιουργείται ένα πρωτότυπο μουσικό ολογράφημα ,που δύσκολα συναντάς όμοιό του στην Ελληνική Μουσική.
Το έργο ενορχηστρώθηκε σε μιά εκπληκτικά λιτή και διαυγή γραμμή(χρήσις αποκλειστικά σχεδόν,εγχόρδων),και η αισθητική του άλλαξε το Ελληνικό Τραγούδι.
Ο Μεγάλος Ερωτικός είναι ένα θείο εγκώμιο στήν ανθρώπινη ευαισθησία.
Για τον Χατζιδάκι το έργο περιγράφεται ως εξής:'O Mεγάλος Ερωτικός ειναι ένας λαϊκός Θεός,που ζεί στην φαντασία μας απο την στιγμή που γεννιόμαστε ίσαμε να πεθάνουμε,όμορφος εφηβικός και αδιάκοπα ζωντανός.Ο Μεγάλος Ερωτικός δεν φοράει τοπικά γραφικά ρούχα.Φοράει δικά του,που συνθέτουν δύσκολους συνδυασμούς ήχων,ανάλαφρων χρωμάτων και ποιητικών ονείρων.Δεν περιέχει μηνύματα πού που δύσκολα τα σβήνουν οι βροχές.Δεν αντιστέκεται......´.
Ειναι ένα μουσικό έργο,όπου απο το πάθος τής ποίησης αναδύεται το πάθος τής μουσικής.Η μελωδία τής ποίησης συναντά αρμονικά τήν μελωδική γραμμή τής μουσικής.Δεν υπάρχει καλύτερη μουσική απόδοση αρχαίου ποιητικού λόγου,απο το πώς αποδόθηκε το Σαπφικό ´Κέλομαί σε Γογγύλα´.
Ο Ψαριανός αποδίδει εκφραστικότατα τα ποιήματα-τραγουδια,´Με την Πρώτη Σταγόνα τής Βροχής´,´Μερες τού 1903´,´Το Ονειρο´,´Ερωτα Εσύ´,ενώ η Φλέρυ Νταντωνάκη αυτή η συγκλονιστική,αλλά και συνάμα τραγικη τραγουδίστρια αποδίδει μοναδικά τα :´Σ´Αγαπώ´,´Ποιός είν´Τρελός απ´Ερωτα´,´Τα Λιανοτράγουδα´(μαζί με τον Ψαριανό),´Πέρα στο θολό Ποτάμι´,´Κέλομαί σε Γογγύλα´,´Πάθη απο τον Ερωτα´,´Κραταιά ως Θανατος Αγάπη´.
Ο ακροατής εισπράττει μέσω τής ακρόασης τού έργου ,ως όλου,μιά βαθειά συγκίνηση και σαγήνη ,υψηλής αισθητικής ,και νοιώθει ότι ταξιδευει μουσικά και ποιητικά σέ ολόκληρο τον Ελλαδικό τόπο και χρόνο.
Το έργο ανήκει πλέον στα αριστουργήματα τής παγκόσμιας σύγχρονης μουσικής και αποτελεί μοναδική ιδιαιτερότητα για τα Ελληνικά δεδομένα.
Ο Συνθέτης επιθυμούσε πάντα ,το έργο,να εκτελειται ολόκληρο και γι´αυτό είχε απαγορέψει αποσπασματική παρουσίαση τών τραγουδιών.Και είχε απόλυτο δίκιο.
Το τελευταίο τραγούδι τού κύκλου προκύπτει απο την επεξεργασία ενός αποσπάσματος απο το αριστουργηματικό ´Ασμα Ασμάτων´τού Σολομώντος(10oς αιώνας π.χ.).H μελοποίηση μας χαρίζει έναν μεγαλειώδη ύμνο στήν αγάπη,που ξεπερνά το φθαρτό,ανθρώπινο στοιχείο της.Επαξίως κατατάσσεται στα ωραιότερα τραγούδια τής παγκόσμιας μουσικής ανθολογίας.
´Θες με ως σφραγίδα επι την καρδίαν σου
ως σφραγίδα επι τον βραχίονά σου
οτι κραταιά ως θάνατος αγάπη
σκληρός ως αδης,ζήλος
περίπτερα αυτής,περίπτερα πυρός
φλόγες αυτής.
Υδωρ πολύ ου δυνήσεται σβέσαι την αγάπην,
και ποταμοί ου συγκλύσουσιν αυτήν´.
Στούς φίλους μου.