- 17 June 2006
- 14,350
Mozart: String Quartet No. 20 in D major, K. 499 “Hoffmeister” – Alban Berg Quartett (ΤELDEC: Mozart The Late String Quartets, 4XCD)
Επειδή αμφισβητείται ακόμα και αυτή η ίδια η ύπαρξη του …Θεού, εδώ γύρω, τελευταία…
Το κουαρτέτο Κ.499 στέκει μόνο του και περήφανο στην πιο ιδιαίτερη θέση: αμέσως μετά από τα κουαρτέτα τα αφιερωμένα στον Haydn, αμέσως πριν τα τελευταία 3 “Πρωσικά” κουαρτέτα. Από τα τελευταία 10 εκπληκτικά κουαρτέτα εγχόρδων του Μότσαρτ, το Κ.499 είναι το πιο μοναδικό. Ο Μότσαρτ το αφιέρωσε στον φίλο και εκδότη του Hoffmeister αλλά σε καμία περίπτωση δεν το “ξεπέταξε”: Είναι η Σύνθεση, το αμάλγαμα, όλων των παραπάνω, των πριν και των μετά από αυτό, απλό και ευθύ, μιλάει κατευθείαν στην καρδιά. Ο Alfred Einstein έγραψε πως αυτό το κουαρτέτο προλέγει, όσο κανένα άλλο, τον Schubert.
Δεν μου φτάνουν τα λόγια όταν θέλω να μιλήσω για τη μουσική δωματίου του Μότσαρτ, τα 10 τελευταία κουαρτέτα του συν τα δύο κουιντέτα Κ.515 και Κ.516. Είναι Μουσική στην πιο ακραία, πλήρη και καταλυτική σημασία του όρου. Κάτω από την φαινομενικά “αθώα” και παιχνιδιάρικη μάσκα τους κυοφορούν μια τραγική και πέρα για πέρα συντριπτική αίσθηση Πεπρωμένου που όμοιά της δεν έχω ξανασυναντήσει ποτέ και πουθενά. Λένε πως ένα μεγάλο έργο δημιουργεί από μόνο του ένα ιδίωμα ή το καταστρέφει και πως ένα ιδιοφυές έργο επιτυγχάνει να τα κάνει και τα δύο αυτά ταυτόχρονα. Αυτό ακριβώς, για μένα, είναι η μουσική δωματίου του Μότσαρτ. Το “Hoffmeister” είναι η κορωνίδα της.
Ξεκινάει με μια απλή όμορφη ταυτοφωνία και μετά τα όργανα συνδιαλέγονται ανά ζεύγη. Μια σειρά από επεισόδια αρχίζει να παρελαύνει - όλες οι μικρές χρωματικές αποχρώσεις έχουν κεφαλαιώδη σημασία και τρομαχτικές επιπτώσεις καθώς το δράμα ξετυλίγεται: σαν να τραγουδούν και την ίδια στιγμή να υπονομεύουν τα θεμέλια της τονικής δομής μέσα από άπειρα μορφικά στυλ και φόρμες που ανακατεύονται -σονάτα, φούγκα, divertimento με έντονη και πανταχού παρούσα την προφορά της opera buffa- και τις πολλαπλές φωνές να μπαίνουν διαδοχικά, λές και αυτό που αποζητούν είναι η απόλυτη αναρχία, μια πλήρης αποσταθεροποίηση της τονικότητας που μοιάζει να κρέμεται από κλωστές. Ατσάλινες κλωστές που αντέχουν σε όλα τα γυρίσματα και τα ακροβατικά στα οποία τις υποβάλλουν οι μελωδικές φωνές. Το μενουέτο είναι από μόνο του ένα θαύμα, το τρίο που το ακολουθεί, ένα αποκύημα μαγγανείας. Η ένταση είναι τρομαχτική, στις παρυφές της επιθετικότητας.
Αυστηρά με τους Alban Berg στην παλιά έκδοση της TELDEC – μετά υπέγραψαν στην ΕΜΙ και τα ξαναηχογράφησαν με ένα σωρό τσαλιμάκια που τα ληστεύουν κυριολεκτικά από ολόκληρη σχεδόν την ποιητική τους χάρη.
Πηγή: Alfred Einstein – Mozart: His Character, His Work (Oxford University Press)