Ετυμολογίες λέξεων

[superfly]

Απάντηση: Re: Ετυμολογίες λέξεων

Μμμμ; Δηλαδής, αν σου τηλεφωνήσει η Nicole Kidman έξι φορές μέσα στη μέρα, τί θα πεις; Ότι είχες έξι επικοινωνίες;

οχι αλλα οτι με γουσταρει τρελλα και μου χει πρηξει τα .......ιδια.

 

[Costas Coyias]

...she's not my style...

...type...

 

[opsim]

...type...

Δεκτόν!

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Re: Πού πάει η γλώσσα μας ?

Είχα διαβάσει κάπου ότι προέρχεται από τον αόριστο του ορώ (είδον)... Δεν ξέρω ίσως κάνω λάθος πάντως ήταν αρκετά σοβαρό άρθρο..

Πάρα πολύ σωστό ήταν αυτό που διάβασες. Το θέμα του αορίστου β´ του ορώ είναι Fιδ- (το F λεγόταν δίγαμμα και δεν επέζησε ως τέτοιο στις μεταγενέστερες φάσεις της γλώσσας). Ο αόριστος σχηματίστηκε έτσι: ε (αύξηση) + Fιδ (θέμα) + ον (κατάληξη) > ε-ιδ-ον > είδον. Η ίδια ρίζα υπάρχει και στη σανσκριτική λέξη veda. Αυτό το δίγαμμα επέζησε στη Λατινική ως v. Επομένως Fιδ- = vid-.

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Πού πάει η γλώσσα μας ?

... κτήριο ή κτίριο ?

Σίγουρα με -η-. Τα ρήματα που λήγουν σε -ίζω δεν μπορούν να δώσουν παράγωγες λέξεις με κατάληξη -ριο. Η κανονική παράγωγη λέξη από το κτίζω θα ήταν κτιστήριο (όπως φροντίζω > φροντιστήριο, χρηματίζω > χρηματιστήριο κ.λπ.). Επομένως: κτή-ριο.
Ο Μπαμπινιώτης προτείνει ετυμολογία από το οικώ > οικητήριο > οικτήριο > κτήριο (με σίγηση του άτονου αρκτικού φωνήεντος, όπως στα ημέρα > μέρα, αιγιαλός > γιαλός κ.ά.) ή από το ευκτήριον (οίκημα), που εγώ προσωπικά το θεωρώ λιγότερο πιθανό.

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Re: Απάντηση: Re: Πού πάει η γλώσσα μας ?

το ''τηλε'' προκυπτει απο το ''τελος'',που ειναι το πιο μακρυνο σημειο,το εσχατο

Για το τηλε- πρέπει να πούμε πως δεν χρησιμεύει μόνο ως πρώτο συνθετικό λέξεων, αλλά είναι από μόνο του αρχαιοελληνικό επίρρημα "τῆλε" (και τηλοῦ") που σημαίνει "μακριά", "σε απόσταση". Πάντως οι φιλόλογοι και οι λεξικογράφοι δεν το συνδέουν με το "τέλος".

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Re: Πού πάει η γλώσσα μας ?

Disaster σημαίνει "καταστροφή". Προέρχεται από τα:
Dis = κακός, από το αρχαιοΕλληνικό "δυς" που σημαίνει κακός π.χ. "δυσμορφία".
aster = αστήρ (αστέρι στα Αρχαία Ελληνικά).

"Κακό αστέρι" στους παλαιούς χρόνους έλεγαν τους κομήτες γιατί η εμφάνισή τους ήταν οιωνός κακών επακόλουθων, δηλαδή καταστροφών.

Πολύ σωστά! Μάλιστα το τεράστιο Oxford English Dictionary δίνει και ορθογραφία dys-aster.

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Re: Πού πάει η γλώσσα μας ?

Ολοσωστος !

Το secret ? :drummer:

Από το λατινικό secretus (= μυστικός), μετοχή παθητικού παρακειμένου του ρήματος secerno (= ξεχωρίζω, διακρίνω, διαιρώ).

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Πού πάει η γλώσσα μας ?

Δεν υπάρχει άλλη λέξη πριν το ''πατήρ''. Πατήρ---padre----father. Οι Ινδοευρωπαίοι που έζησαν πριν τους Έλληνες προφανώς δεν θα είχαν πατεράδες γι' αυτό δεν υπάρχει λέξη...

Γιάννη, απ' ό,τι φαίνεται οι Ινδοευρωποίοι ήταν υποθετική φυλή και η ινδοευρωπαϊκή γλώσσα κι αυτή υποθετική. Οι γλωσσολόγοι συγκρίνοντας λέξεις επιμέρους γλωσσών φτάνουν, με τη μέθοδο της "επανασύνθεσης", σε κάποιον υποθετικό και αμάρτυρο "ινδοευρωπαϊκό" τύπο, έτσι ώστε αυτός να εξηγεί όλους τους άλλους. Αυτό σημαίνει και ο αστερίσκος (*) που σημειώνεται πριν από τέτοιον υποθετικό τύπο. Έτσι, από έναν αμάρτυρο ινδοευρωπαϊκό τύπο *pater προήλθαν το ελληνικό πατήρ, το λατινικό pater, το σανσκριτικό pita, το γοτθικό fadar, το παλαιογερμανικό fater (> γερμ. Vater), το αγγλικό father κ.ά.
Το ίδιο μπορεί να παρατηρήσει κανείς και με πλήθος άλλες λέξεις με κοινά στοιχεία, οι οποίες ανάγονται σε κάποιον αμάρτυρο ινδοευρωπαϊκό τύπο.

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Re: Απάντηση: Ετυμολογίες λέξεων

τρεις πολυ ομορφες λεξεις που μου ερχονται στο μυαλο και δειχνουν τον πλουτο της ελληνικης γλωσσας ειναι ''αλλοδαπος'',''μηδεν'' και ''ηλικια'',ξερετε την ετυμολογια τους?

αλλοδαπός < άλλο (αρχικά αλλοδ- όπως το λατιν. aliud) + -απός (που δήλωνε την καταγωγή - όπως ημεδ-απός = από τον τόπο μας, ποδ-απός = από πού κ.λπ.).
μηδέν: ουσιαστικοποιημένο ουδέτερο της αντωνυμίας μηδείς, μηδεμία, μηδέν (= κανένας). Πρόκειται για σύνθετη λέξη: μηδ' (= μηδέ) + είς (= ένας). Άρα μηδέν = μηδ' έν = ούτε καν ένα, (άρα) κανένα, τίποτα.
ηλικία < (αρχαιοελλ.) ήλιξ (= συνομήλικος).

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Μια και αναφέρονται και αγγλικές λέξεις για ετυμολόγηση, θα πρότεινα, εκτός από τα εξαιρετικά (έντυπα ή ηλεκτρονικά) λεξικά που αναφέρθηκαν εδώ, το ανυπέρβλητο συλλογικό έργο του πανεπιστημίου της Οξφόρδης Oxford English Dicrionary (OED). Σε έντυπη μορφή είναι ασύμφορο, τόσο οικονομικά όσο και λόγω όγκου (όταν το είχα δει σε βιβλιοπωλείο της Αθήνας πριν από 20 χρόνια αριθμούσε 14 τόμους). Η κάθε λέξη εξετάζεται σε όλη την ιστορική πορεία της αγγλικής γλώσσας. Για κάθε σημασία (που κατηγοριοποιείται υποδειγματικά σε κάθε λήμμα) υπάρχουν παραπομπές από κείμενα κάθε είδους, από τις αρχές εμφάνισης της λέξης μέχρι σήμερα. Εννοείται ότι αναφέρεται και η ετυμολογία κάθε λέξης.
Το βρήκα τυχαία στο διαδίκτυο (δυστυχώς δεν θυμάμαι πού), καθώς έψαχνα για ένα άλλο λεξικό της Οξφόρδης που με ενδιαφέρει λόγω ειδικότητας (το Oxford Classical Dictionary). Εννοείται ότι τα "κατέβασα" και τα δύο αμέσως.
Υπάρχει και το COED (= Concise Oxford English Dictionary), το οποίο είναι πολύ καλό, αλλά δεν έχει σχέση με το OED.

 

[Λάκης]

Απάντηση: Re: Απάντηση: Ετυμολογίες λέξεων

αλλοδαπός < άλλο (αρχικά αλλοδ- όπως το λατιν. aliud) + -απός (που δήλωνε την καταγωγή - όπως ημεδ-απός = από τον τόπο μας, ποδ-απός = από πού κ.λπ.).
μηδέν: ουσιαστικοποιημένο ουδέτερο της αντωνυμίας μηδείς, μηδεμία, μηδέν (= κανένας). Πρόκειται για σύνθετη λέξη: μηδ' (= μηδέ) + είς (= ένας). Άρα μηδέν = μηδ' έν = ούτε καν ένα, (άρα) κανένα, τίποτα.
ηλικία < (αρχαιοελλ.) ήλιξ (= συνομήλικος).

αλλοδαπος=αλλο+δα+πους αλλο=απο αλλου δα=γα=γη πους=ποδι,δηλαδη αυτος που εχει φερει το ποδι του απο αλλο τοπο.

μηδεν=μητε+εν,δηλαδη ουτε ενα,αρα κανενα

ηλικια(με καθε επιφυλαξη αυτο)=ηλιος+κιω(περιστρεφομαι) δηλαδη ποσες περιστροφες εχω κανει γυρω απο τον Ηλιο,με δεδομενο οτι μια περιστροφη=1 χρονος,αρα ποσο χρονων ειμαι.

 

[opsim]

μηδέν: ουσιαστικοποιημένο ουδέτερο της αντωνυμίας μηδείς, μηδεμία, μηδέν (= κανένας). Πρόκειται για σύνθετη λέξη: μηδ' (= μηδέ) + είς (= ένας). Άρα μηδέν = μηδ' έν = ούτε καν ένα, (άρα) κανένα, τίποτα.

μηδεν=μητε+εν,δηλαδη ουτε ενα,αρα κανενα

Για τη συγκεκριμένη λέξη νομίζω ότι η ερμηνεία που παρέθεσε ο Βλάσης είναι η σωστή.

 

[Lepton]

Απάντηση: Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Πού πάει η γλώσσα μας ?

Σίγουρα με -η-. Τα ρήματα που λήγουν σε -ίζω δεν μπορούν να δώσουν παράγωγες λέξεις με κατάληξη -ριο. Η κανονική παράγωγη λέξη από το κτίζω θα ήταν κτιστήριο (όπως φροντίζω > φροντιστήριο, χρηματίζω > χρηματιστήριο κ.λπ.). Επομένως: κτή-ριο.

Υπάρχει ένα πρόβλημα με αυτή την ερμηνεία: Το κτίριο είναι το αποτέλεσμα του κτισίματος, όχι ο χώρος όπου συμβαίνει το χτίσιμο, όπως ισχύει για το φροντιστήριο ή το χρηματιστήριο.

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Ετυμολογίες λέξεων

αλλοδαπος=αλλο+δα+πους αλλο=απο αλλου δα=γα=γη πους=ποδι,δηλαδη αυτος που εχει φερει το ποδι του απο αλλο τοπο.

μηδεν=μητε+εν,δηλαδη ουτε ενα,αρα κανενα

ηλικια(με καθε επιφυλαξη αυτο)=ηλιος+κιω(περιστρεφομαι) δηλαδη ποσες περιστροφες εχω κανει γυρω απο τον Ηλιο,με δεδομενο οτι μια περιστροφη=1 χρονος,αρα ποσο χρονων ειμαι.

Για το "αλλοδαπός" να προσθέσω ότι η ετυμολογία του δεν είναι 100% βέβαιη. Παρόλο που μερικοί συλλαβίζουν "αλλο-δαπός" (χωρίς να εξηγούν το β´συνθετικό), οι περισσότεροι γλωσσολόγοι σήμερα συμφωνούν στον συλλαβισμό "αλλοδ-απός", όπου το "δ" το στηρίζει η λατινική αντωνυμία aliu-d (που έχει την ίδια ρίζα), ενώ το "-απός" το ανάγουν στην ινδοευρωπαϊκή ρίζα *nqvos (δεν είναι σωστά γραμμένος ο τύπος, αλλά δεν υπάρχουν οι ειδικοί χαρακτήρες), απ' όπου παράγεται το λατινικό -inquus (π.χ. στη λέξη long-inquus = εκτεταμένος, μακροχρόνιος). Και μην απορείτε για το πώς είναι δυνατόν απ' αυτή την ινδοευρωπαϊκή ρίζα να παράγεται το "-απός". Είναι δυνατόν, αλλά θα ξεφεύγαμε αν το αναλύαμε, γιατί θα κάναμε πλέον μάθημα ινδοευρωπαϊκής γλωσσολογίας, που δεν ενδιαφέρει κανέναν. Επίσης, κατά τον Ιω. Σταματάκο ("Λεξικόν της αρχαίας Ελληνικής γλώσσης") την ετυμολογία αυτή "στηρίζουσι τα: ποδ-απός (ποδ- = quod), ημεδ-απός, υμεδ-απός (ημεδ- = σανσκρ. asmad, υμεδ- = σανσκρ. yusmad)". Όσο για το "πους" που προτείνεις ως τελευταίο συνθετικό, απ' όσο ξέρω στα σύνθετα δίνει κατάληξη -πους (π.χ. δίπους, τετράπους, οκτάπους κ.λπ.), όχι -πος.

Για το "μηδέν": Αν ήταν από το "μήτε + έν", θα έδινε τη λέξη "μηθέν", τύπος που υπάρχει και είναι συνηθισμένος στις επιγραφές και στους παπύρους, αλλά και σε συγγραφείς, όπως ο Αριστοτέλης.

Για το "ηλικία": Αυτή είναι λέξη παράγωγη από τη λέξη "ήλιξ", που είναι πρωτότυπη. Είναι βέβαιο ότι αυτή είναι η παραγωγική σειρά. Την τελευταία λέξη οι γλωσσολόγοι την ανάγουν στην ινδοευρωπαϊκή ρίζα *swe-, απ' όπου το *sFάλικ-ς κι από κει το "ήλιξ".

Αυτά λένε τα βιβλία της γλωσσολογίας και τα εγκυρότερα λεξικά.

Ζητώ συγγνώμη για το κάπως μακροσκελές της απάντησής μου. Δεν είναι στις προθέσεις μου να κάνω μάθημα. Αν και καθηγητής, σιχαίνομαι τον διδακτισμό.

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Πού πάει η γλώσσα μας ?

Υπάρχει ένα πρόβλημα με αυτή την ερμηνεία: Το κτίριο είναι το αποτέλεσμα του κτισίματος, όχι ο χώρος όπου συμβαίνει το χτίσιμο, όπως ισχύει για το φροντιστήριο ή το χρηματιστήριο.

Εδώ έχεις λάθος: το αποτέλεσμα της ενέργειας του "κτίζω" είναι "κτίσ-μα" (με παραγωγική κατάληξη -μα), όπως συμβαίνει με πάμπολλα άλλα ουσιαστικά παράγωγα ρημάτων (βάλλω > βλή-μα, γράφω > γράμ-μα, κτώμαι > κτή-μα κ.ά.). Ενώ η παραγωγική κατάληξη -τήριο δηλώνει τον τόπο: φροντισ-τήριο, χρηματισ-τήριο, οβελισ-τήριο, διασ-τήριο, πιεσ-τήριο κ.ά. Στη λαϊκή λαλιά η κατάληξη αυτή έγινε (σε ορισμένες λέξεις) -τήρι (πατη-τήρι, εργασ-τήρι κ.ά.).

 

[Serafeim Karakostas]

Απάντηση: Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Re: Απάντηση: Πού πάει η γλώσσα μας ?

Σίγουρα με -η-. Τα ρήματα που λήγουν σε -ίζω δεν μπορούν να δώσουν παράγωγες λέξεις με κατάληξη -ριο. Η κανονική παράγωγη λέξη από το κτίζω θα ήταν κτιστήριο (όπως φροντίζω > φροντιστήριο, χρηματίζω > χρηματιστήριο κ.λπ.). Επομένως: κτή-ριο.
Ο Μπαμπινιώτης προτείνει ετυμολογία από το οικώ > οικητήριο > οικτήριο > κτήριο (με σίγηση του άτονου αρκτικού φωνήεντος, όπως στα ημέρα > μέρα, αιγιαλός > γιαλός κ.ά.) ή από το ευκτήριον (οίκημα), που εγώ προσωπικά το θεωρώ λιγότερο πιθανό.

Σπανίως βλέπω τη λέξη αυτή γραμμένη με "η". Ακόμη μάλιστα θυμάμαι τόσο το δάσκαλό μου στο δημοτικό σχολείο όσο και τη φιλόλογό μου στο γυμνάσιο να επιμένουν πως γράφεται με "ι".

 

[Λάκης]

ωραια ολα αυτα κι εχεις δικιο,αλλα να το πω λιγο φασιστικα απο την μερια μου,γιατι καπως ετσι μας επιβαλλονται καποια πραγματα εδω και χρονια,δεν υπαρχει,ουτε υπηρξε ποτε και στον αιωνα τον απαντα,ινδοευρωπαικη γλωσσα,φυλη και οτι αλλο θελετε μπορειτε να προσθεσετε στο προθεμα ''ινδο'',ειμαι ολιγον τι απολυτος,αλλα δεν μπορω να κανω αλλιως,εχω κουραστει.

γενικα μιλαω,δεν μεμφω εσενα.

Υ.Γ. στον Μανωλη αναφερομουν.

 

[sotos65]

Απ' όσο ξέρω κανείς δεν ισχυρίζεται ότι υπήρξε ποτέ "ινδοευρωπαϊκή" φυλή ή "ινδοευρωπαϊκή" γλώσσα.

 

[Μανωλάς Βλάσης]

Για λόγους πληρότητας, να προσθέσω ότι η παραγωγική κατάληξη -τήριο ή -τήρι μπορεί να δηλώνει και όργανο ή σκεύος: πλυν-τήριο, στεγνω-τήριο/ποτισ-τήρι, ανοιχ-τήρι κ.ά.