Μοναχή!Δυστυχώς μοναχή-Το αίμα θα μιλήσει-Καλύτερα να πεθάνω παρά να ζω χωρίς να ζω!

Ο τίτλος της παρουσίασης είναι μεταφρασμένα αποσπάσματα από δραματικές φράσεις 3 τραγικών ηρωίδων. Με την σειρά που παρουσιάζονται αφορούν την Ηλέκτρα, την Κλυταιμνήστρα και την Χρυσόθεμις.

Είναι οι ηρωίδες τις τραγωδίας του Σοφοκλή "Ηλέκτρα", μια τραγωδία η οποία έγινε όπερα από το Γερμανό συνθέτη Richard Strauss.

Η τραγωδία μας λέει την ιστορία της Ηλέκτρας και του Ορέστη που σκότωσαν την μητέρα τους την Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της Αίγισθο, εκδικούμενοι τον φόνο του πατέρα τους Αγαμέμνονα, που διέπραξε η μητέρας τους με τον εραστή του.

Από την μυθολογία αλλά και από τις τραγωδίες μας είναι γνωστό πόσο καταραμένος όσο και ένδοξος είναι ο οίκος των Ατρειδών. Η καταγωγή τους από το ισχυρότερο θεού του Ολύμπου, τον Δία. Ο πρώτος της οικογένειας ο Τάνταλος διέπραξε μια ιεροσυλία. Έσφαξε τον υίο του, τον Πέλοπα και το προσέφερε στους θεούς να τους δοκιμάσει. Οι θεοί το αντιλήφθηκαν και τον τιμώρησαν. Η Τιμωρία του; Στέκεται με το νερό μέχρι το σαγόνι του κάτω από ένα δέντρο γεμάτο καρπούς. Ο Πέλοπας επανήλθε στην ζωή όπου γέννησε δύο γιους, τον Ατρέα (Ατρείδες) και τον Θυέστη. Ο Θυέστης είχε συνάψει ερωτική σχέση με την γυναίκα του Ατρέα και σφετεριζόταν τον θρόνο του.. Ο Ατρέας όταν το αντιλήφθηκε σκότωσε τους γιους του Θυέστη και του προσέφερε τις σάρκες του. Ο Θυέστης θύμωσε. Ένα χρησμός είπε ότι μόνο ο γιος του Θυέστη με την κόρη του Πελοπία, θα μπορέσει να σκοτώσει τον Ατρέα. Έτσι ο Θυέστης βίασε την κόρη του και καρπός ήταν ο Αίγισθος. Ο Αίγισθος πραγματικά σκότωσε τον Ατρέα και ο Θυέστη έγινε βασιλιάς, μέχρι που ο Αγαμέμνονας γιος του Ατρέα, έκανε πόλεμο και πήρε την Κλυταιμνήστρα γυναίκα του. Ο Τρωικός πόλεμος ξεκινούσε και ένας χρησμός ακόμα έλεγε πως για να κερδίσουν οι Έλληνες τον πόλεμο, θα έπρεπε ο Αγαμέμνων να θυσιάσει την κόρη του, την Ιφιγένεια, παρά τις εκκλήσεις της Κλυταιμνήστρας να μην το κάνει. Ο Αγαμέμνων κάνει την "θυσία" (Ιφιγένεια εν Αυλίδι, η οποία την τελευταία στιγμή δεν έγινε μια και η Άρτεμις την άρπαξε την τελευταία στιγμή και την πήγε στην χώρα των Ταύρων - Ιφιγένεια εν Ταύροις). Κατά την διάρκεια του Τρωικού πολέμου οι Κλυταιμνήστρα συνάπτει ερωτικές σχέσεις με τον Αίγισθο. Στην επιστροφή του Αγαμέμνονα, οι δύο εραστές σκοτώνουν τον Αγαμέμνονα (και την Κασσάνδρα και τα παιδιά της που είχε αποκτήσει με τον Αγαμέμνονα).

Η Ηλέκτρα είναι κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, που τρέψει μίσος για την μητέρα της που σκότωσε το πατέρα της. Λιγότερο γνωστό είναι το σύνδρομο της Ηλέκτρας, ανάστροφο του Οιδιπόδειο (με την έννοια της αδυναμίας της κόρης προς το πατέρα που η επιστήμη της ψυχολογίας έχει μελετήσει και αναπτύξει). Έχει μείνει στα ανάκτορα των Ατρειδών μάζι με την άλλη της αδελφή, την Χρυσόθεμις. Το αδελφό της τον Ορέστην των έχει φυγαδεύσει να ανατραφεί πέρα από το παλάτι των Μυκηνών, ώστε όταν μεγαλώσει να επιστρέψει και να εκδικιθεί για τον θάνατο του Αγαμέμνωνα. Η Χρυσόθεμις από την άλλη θέλει να συνεχίσει ήσυχα της ζωή της, ως κανονική γυναίκα, να ερωτευθεί, να κάνει οικογένεια, να γίνει μητέρα. Ένα σοβαρό σημείο τριβής με την Ηλέκτρα.

Η Ηλέκτρα βρίσκεται σε μια κατάσταση εμμονής και υστέριας. Ο Κλυταιμνήστρα το ίδιο όπου σχεδιάζει να σκοτώσει την κόρη της πριν την σκοτώσει αυτή. Θα την προλάβει όμως ο Ορέστης όπου θα επιστρέψει, θα συναντηθεί με την Ηλέκτρα και τελικά θα δολοφονήσει (με την βοήθεια του Πυλάδη όπως μας περιγράφουν οι τραγικοί ποιητές) την Κλυταιμνήστρα και τον Αίγισθο.

Αυτή είναι μια περίληψη της ιστορία των Ατρειδών μέχρι του σημείου που καταλήγει η Τραγωδία του Σοφοκλή. Ο λιμπρετίστας του Στράους ήταν ο Χοφμανσταλ, όπου το έργο του υπήρξε και ως θεατρικό αλλά μάλλον με την ισχύ που απέκτησε ως όπερα λησμονήθηκε. Διαφοροποιείται σε αρκετά σημεία από την τραγωδία του Σοφοκλή. Κατ' αρχάς το έργο όπως παρουσιάζεται, η θυσία της Ιφιγένειας δεν μας γίνεται πουθενά γνωστή και δεν παρουσιάζεται η όψη αυτής της Κλυταιμνήστρας, μιας μάνας που έχασε το παιδί της και ίσως να δικαιολογεί κατά κάποιον τρόπο τις πράξεις της, αλλά παρουσιάζεται ως μια υστερική στυγνή συζυγοκτόνος και ισχυρή βασίλισσα. Η βασίλισσα αυτή βασανίζεται από τα όνειρα που βλέπει και βρίσκεται σε κατάσταση υστερίας. Βλέπεις επίσης όνειρα τα οποία προδικάζουν το μέλλον και τις πράξεις της. Η Ηλέκτρα η κύρια ηρωϊδα βρίσκεται και αυτή σε κατάσταση υστερίας και παραζάλης, όπου στο μυαλό της κυριαρχεί μόνο το μίσος και η εκδίκηση. Σε αντίθεση με την Ηλέκτρα η Χρυσόθεμις θέλει να ξεχάσει τις όσες ασχήμιες έχει γνωρίσει και να προχωρήσει φυσιολογικά την ζωή της και αυτό προσπαθεί να περάσει στην Ηλέκτρα αλλά και να την προειδοποιήσει. Στο τέλος η Ηλέκτρα με την διπλή δολοφονία εκστασιασμένη χορεύει για το γεγονός. Στην κορύφωση του χορού (όπου ακούγεται και το θέμα του θανάτου του Αγαμέμνονα) μέσα σε παραλήρημα πεθαίνει. Η ζωή της έχει ολοκληρωθεί, δεν έχει πλέον κανένα νόημα, με την ολοκλήρωση αυτής της πράξη εκδίκησης. Μια επινόηση του Χόφμανσταλ.

Η Βιέννη την εποχή που γράφτηκε η όπερα ήταν ένα επίκεντρο όλων των τεχνών αλλά και των επιστημών. Την περίοδο εκείνη ο Ζίγκμουντ Φρόιντ είχε δημοσιεύσει 2 μελέτες του. Την ερμηνεία των ονείρων και τις Μελέτες για την Υστερία. Τα όνειρα που βλέπει η Κλυταιμνήστρα που προδικάζουν τις εξελίξεις και η υστερία που έχει αποκτήσει όπως και η αντίστοιχή κατάσταση υστερίας που βρίσκεται η Ηλέκτρα. Ο Χόφμανσταλ γνώριζε αυτά τα έργα του Φρόιντ και η ανάλυση και σκιαγράφηση των χαρακτήρων είναι επηρεασμένες από τις μελέτες του Φρόιντ. Ακόμα και οι οδηγίες για το πως θα πρέπει να εμφανίζονται οι χαρακτήρες της όπερας, που περιγράφει ο ίδιος έχουν βάσει στο έργο του Φρόιντ. Είχε συζητήσει και είχε επισκεφθεί τον Φρόιντ, είχε μελετήσει το έργο του, το οποίο είχε μια τάση να το συνδυάζει με το φιλοσοφικό έργο του Νίτσε.

Από την άλλη ο συνθέτης, ήταν ένας φλεγματικός χαρακτήρας και καλοπερασάκιας (πράγμα που ενοχλούσε τον Μάλερ). Δεν γνώρισε ποτέ τον Φρόιντ, ούτε πιθανότατα να σήμαινε κάτι σοβαρό το έργο του. Όμως ήταν ιδιοφυής και πανέξυπνος ώστε να εντοπίσει το πνεύμα της εποχής που θα σοκάρει αρχικά αλλά θα τύχει τελικά τεράστιας αναγνώρισης (όπως και με την Σαλώμη). Άρπαξε την ευκαιρία, ήταν και μεγαλοφυΐα και εξέφρασε με την όπερα του, την μουσική του τα όλα δεδομένα και την κατάσταση όπως δεν θα μπορούσε κανένας άλλος. Φυσικά ο όγκος του έργου του είναι τεράστιος μια και η παρτιτούρα μιας μονόπρακτης όπερας διανύει αρκετά χιλιόμετρα.

Η Ηλέκτρα είναι μια γυναικεία όπερα. Μελετά την σκοτεινή πλευρά της γυναικείας φύσης και ψυχολογίας, φτάνοντας τα σε απέραντα άκρα. Η Ηλέκτρα και η Σαλώμη του Ρίχαρντ Στράους, μας εμφανίζουν την σκοτεινή περίοδο του συνθέτη. Μετά από αυτό, ο συνθέτης είχε μια ροζ περίοδος (Ο Ιππότης του Ρόδου).

Η όπερα αυτή, έχει επίσης τεράστια ορχήστρα και είναι αρκετά απαιτητική για τους μουσικούς της ορχήστρα. Τόσο ως προς την ερμηνεία όσο και προς τις αντοχές τους.

Ας δούμε τις σκηνές τις μονόπρακτης όπερας

1η σκηνή.
Η όπερα ξεκινάει με 4 κεραυνοβόλες νότες από όλη την ορχήστρα με ιδιαίτερη ένταση. Είναι το θέμα του θανάτου του Αγαμέμνονα. Οι τέσσερις νότες μας κραυγάζουν Α-ΓΑ-ΜΕ-ΜΝΩΝ
Έξω από τα ανάκτορα των Μυκηνών η Ηλεκτρα τριγυρνά σαν αγρίμι στην αυλή των ανακτόρων. Η μητέρα της η Κλυταιμνήστρα την έχει καταδικάσει να ζει ως υπηρέτρια. Πέντε υπηρέτριες είναι στο πηγάδι μαζεύοντας νερό και συζητάνε. Σχολιάζουν την Ηλέκτρα. Οι περισσότερες αρνητικά για την αρνητική και εσωστρεφή συμπεριφορά της ενώ δεν κρύβουν το γεγονός ότι την φοβούνται. Μια από αυτές αναγνωρίζει ότι η συμπεριφορά της είναι βασιλική και ότι είναι γόνος βασιλικού οίκου. Η κόρη ενός βασιλιά που θρηνεί το χαμό του βασιλία της και του πατέρα της. Αναγνωρίζει μεγαλείο σε αυτή την πράξη. Η υπηρέτρια προπηλακίζεται από τις υπόλοιπες και όλες μαζί αποχωρούν. Κραυγές της "αντιδραστικής" υπηρέτριας ακούγονται

2η Σκήνη
Μονάχη. Δυστυχώς μοναχη κραυγάζει η Ηλέκτρα σε μια πολύ δυνατή και απαιτητικότατη σκηνή για την σοπράνο. Τόσο θεατρικά όσο και φωνητικά ενώ ο συνδυασμός είναι ακραία απαιτητικός. Κάθε μέρα αυτή την ώρα η Ηλέκτρα θυμάται τον πατέρα της τον Αγαμέμνων και την στιγνη δολοφονία του από τα χέρια της γυναίκας του και του εραστή της. Δολοφονήθηκε με σπαθί στα λουτρά και σύρθηκε η σορός του γεμάτη στο αίμα γύρω από το παλάτι. Ο μόνος λόγος που ζει η Ηλέκτρα είναι να δει τον αδελφό της τον Ορέστη να επιστρέφει και να εκδικείται για το θάνατο του πατέρα της. Σε αυτό το σημείο ορχήστρα ερμηνεύει δυνατά και σκληρά. Η Ηλέκτρα φαντάζεται την σκηνή της δολοφονίας των δύο εραστών και βλέπει τον εαυτό της, την Χρυσόθεμις και τον Ορέστη να χορεύουν γύρω από το τάφο του Αγαμέμνονα Η μουσική γίνεται αρκετα λυρική σε αυτό το μέρος. Νοσταλγία, καρτερικότητα.

3η σκηνή
Οι μανιασμένες σκέψεις της διακόπτονται από τον έρχομο της Χρυσόθεμις. Η Χρυσόθεμις προειδοποιει την Ηλέκτρα για την πρόθεση της μητέρας τους της Κλυταιμνήστρας να την κλειδώσει σε απομόνωση. Η Ηλέκτρα χλευάζει την αδελφή της και την κατηγορεί ότι ήρθε για να την κατασκοπεύσει.

Η Χρυσόθεμις εκμυστηρεύεται στην αδελφή της τον φόβο και την μοναξιά που νοιώθει στα παλάτια των Μυκηνών. Ζητάει την κατανόηση της αδελφής της και προσπαθεί να της εξηγήσει ότι το μίσος της Ηλέκτρας κάνει την ζωή τους να απειλείται συνεχώς. Η Χρυσόθεμις είναι η παραγκωνισμένη κόρη του Αγαμέμνονα. Θέλει να φύγει από τις Μυκήνες. "Είμαι γυναίκα και θέλω να έχω την μοίρα μιας γυναίκας. Καλύτερα να πεθάνω πάρα να ζω χωρίς να ζω!" εκμυστηρεύεται στην αδελφή της με λυγμούς. Η Χρυσόθεμις επιθυμεί την μητρότητα, την συζυγική ζωή. Παρουσιάζει το ζοφερό μέλλον που τους περιμένει. Δυο γυναίκες γερασμένες, που τις έχουν εγκαταλείψει, αναμένοντας τον Ορέστη που ποτέ δεν θα έρθει και όπου εντωμεταξύ όλες οι φίλες τους έχουν αποκτήσει παιδιά. Η Χρυσόθεμις αποτελεί μουσικά το λυρικό αντίβαρο της Ηλέκτρας. Πρέπει να ερμηνεύεται από μια δραματική σοπράνο ενώ η Ηλέκτρα θα πρέπει να είναι έντονα δραματική σοπράνο. Η Χρυσοθεμις έχει μια πιο μελωδική υπόσταση ώς μουσικός ρόλος. Είναι ο πιο "τραγουδιστός" ρόλος της όπερας. Στα σημεία που ερμηνεύει η Χρυσόθεμις θα διακρίνει κάνεις και ψίγματα βαλς που για τον Στράους σημαίνουν ευτυχία ή ευτυχία που προσδοκούμε (πολύ καλύτερα αντιληπτό αυτό στον Ιππότη του Ρόδου). Η Ηλέκτρα χλευάζει την αδελφή της.

4η σκηνή

Οχλαγωγία και θόρυβος ακούγεται από τα παρασκήνια. Η Κλυταιμήστρα και οι συνοδοί τις πλησιάζουν για να κάνουν την καθημερινή τους θυσία προς εξευμενισμό. Η μουσική έδω είναι μοναδική. Η μουσική της σκηνής της θυσίας είναι ατονική, πολύ πριν τον Σενμπεργκ. Σκληρή και φρικιαστική όπως η πράξη της θυσίας. Η Χρυσόθεμις φεύγει ταραγμένη αλλά προλαβαίνει να εξηγήσει στην Ηλέκτρα ότι η μητέρα τους η Κλυταιμνήστρα βλέπει εφιάλτες σχετικά με τον αδελφό τους, τον Ορέστη. Η Ηλέκτρα μένει να την υποδεχτεί ενω η ορχήστρα παίζει την παρανοϊκή ατονική μουσική. Η Κλυταιμήστρα μετα την θυσία σε άθλια κατάσταση και η Ηλέκτρα με αρκετή πονηρία της λέει να δίωξει τις υπηρέτριες της που φταίνε για αυτή την κατάστασή της. Ζητάει την συμβουλή της Ηλέκτρας για να νοιώσει καλύτερα. Γεμάτη από τα χρυσαφικά και στολίδια για να κρύβει την καταχνιά του είναι της, πηγαίνει προς την Ηλέκτρα. Τις εκμυστηρεύεται ότι βλέπει όνειρα που την ταλαιπωρούν. Μένει άγρυπνη και είναι εξουθενωμένη. Για αυτό τον λόγο κάνει κάθε μέρα θυσίες για να γλυτώσει από τους εφιάλτες και τον φόβο που έχουν δημιουργήσει. Θα θυσίαζε οποιονδήποτε και οτιδήποτε για να απαλλαχθεί από τους φόβους. Η Ηλεκτρα αλλάζοντας θέμα, ρωταέι γιατί δεν επιτρέπει να επιστρέψει ο αδελφός της ο Ορέστης. Η Κλυταιμνήστρα βρίσκει διάφορες δικαιολογίες. Η Ηλέκτρα της προτείνει μια λύση, αφού πρώτα την περιπαίζεις και την ταλαιπωρεί γνωρίζοντας της φοβίες της. Η Κλυταιμνήστρα την απειλεί με βασανισμούς αν δε τις πεις τι πρέπει να κάνει! Η Ηλέκτρα της αποκρίνεται να θυσιάσει η Κλυταιμήστρα την ζωή της για να εξευμενίσει τους θεούς! Η Ηλεκτρα εκτοξεύει στην ουσία μια λιτανεία τρόμου, περιγράφοντας πως θα σπαράζει η Κλυταιμνήστρα καθώς θα θυσιάζεται. Η Ηλέκτρα φέρνει σε μια κατάσταση παραζάλης της Κλυταιμνήστρα, ο οποία δεν διαρκεί πολύ γιατί μια υπηρέτρια ψιθυρίζει κάτι στο αυτί της Κλκυταιμήστρα, κάτι που την κάνει να επανέλθει, ακόμα και να χαρεί, δημιουργώντας σύγχυση στην Ηλέκτρα. Η Κλυταιμνήστρα αποχωρεί γελώντας και η Ηλέκτρα μένει απορημένη.

5η σκηνή

Η Χρυσόθεμις εμφανίζεται και φέρνει νέα στην Ηλέκτρα. Της ανακοινώνει ότι ο Ορέστης είναι νεκρός! Η Ηλέκτρα αρνείται να το πιστέψει αν και 2 άντρες ήρθαν και περιέγραψαν στο παλάτι με λεπτομέρειες το γεγονός. Ενας νέος υπηρέτης (ο πρωτος αντρικός ρόλος μέχρι τώρα) φέρνει τα νέα στον Αίγισθο. Η Ηλέκτρα το ακούει και έχει πεισθεί ότι ο Ορέστης έχει πεθάνει. Η Ηλέκτρα απευθύνεται προς την Χρυσόθεμις και της ζητάει να πάρουν εκδίκηση οι δύό τους μαζί. Όσο περισσότερο επιμένει η Ηλεκτρα, τόσο περισσότερο η Χρυσόθεμις αρνείται και φεύγει. Επιμένει να φτιάξει την ζωή της όπως θέλει.

6η σκηνή
Η Ηλέκτρα καταριέται την αδελφή της και αποφασίζει να πάρει εκδίκηση μόνη της. Σκάβει με τα χέρια της στο έδαφος να βρει το φονικό ξίφος που σκότωσε τον Αγαμέμνονα και το οποίο η ίδια έκρυψε. Εκείνη την στιγμή εμφανίζεται ένας άνδρας μπροστά της. Τον ανακρίνει και της λέει ότι είναι ο αγγελιοφόρος που έφερε τα νέα του θανάτου του Ορέστη. Η Ηλέκτρα τα έχει χαμένα και παραληλεί. Ο άντρας ρωτάει να μάθει ποια είναι. Όταν μαθαίνει ότι είναι η Ηλέκτρα, φαίνεται να έχει συγκλονιστεί. Την ρωτάει αν της φαίρονται άσχημα και δεν παίρνει απάντηση. Ο άντρας της εκμυστηρεύεται ότι ο Ορέστης δεν έχει πεθάνει. Η Ηλέκτρα της ρωτάει πως το γνωρίζει. Τότε της εκμυστηρεύεται ότι ο ίδιος είναι ο Ορέστης. Σε αυτό το σημείο έχουμε έναν ορχηστρικό κατακλυσμό από την πλευρά του συνθέτη. Εδώ είναι το η κορύφωση της λυρικότητας της όπερας. Η στιγμή που φανερώνεται ο Ορέστης στην Ηλέκτρα. Η μουσική κορύφωση βρίσκεται σε αυτό ακριβώς το σημείο. Ο δάσκαλος του Ορέστη έρχεται και του λέει ότι ήρθε η στιγμή να παρουσιαστούν στην Κλυταιμνήστρα. Η Ηλέκτρα δίνει την ευχή της αλλά ξεχνάει να δώσει το τσεκούρι της εκδίκησης. Καταριέται τους Θεούς για αυτό.

7η σκηνή
Ξαφνικά ακούγονται κραυγές της Κλυταιμνήστρας. Τρομοκρατημένες οι υπηρέτριες και η Χρυσόθεμις τρέχουν να δούνε τι έγινε. Καταφθάνει ο Αίγισθος. Ρωτάει τι έχει γίνει και δεν υπάρχει φως στην αυλή. Η Ηλέκτρα τον οδηγεί να παέι να δει τι έχει γίνει. Στο σκοτάδι ο Αίγισθος φωνάζει αν τον ακούει κανείς. Η Ηλέκτρα του απαντά ότι τον ακούει ο Αγαμέμνονας. Ακολουθεί η δολοφονία του Αιγίσθου. Η Χρυσόθεμις εμφανίζεται στην σκηνή και περιγράφει το λουτρό αίματος μέσα στα παλάτια. Οι δύο αδελφές τραγουδούν και εκφράζουν τα διαφορετικά τους αισθήματα. Η Χρυσόθεμις αποφασίζει να φύγει. Η Ηλέκτρα παραδίδεται σε έναν χορό θριαμβευτικό όπου τελικά στην κορύφωση του η Ηλέκτρα καταρρέει και πεθαίνει. Η Χρυσόθεμις επιστρέφει και από το παράθυρο βλέπει την αδελφή της που πεθαίνει. Το θέμα του Αγαμέμνονα ακούγεται 4 φορές ενόσω η Χρυσόθεμις χτυπά την πόρτα και φωνάζει να έρθει ο Ορέστης.

Έτσι τελειώνει η Όπερα.

Δύσκολη και βαριά όπερα απαιτητική όμως που δοκιμάζει αντοχές όλων και στο σύνολο της ένα αριστούργημα.

Κάποια άλλη στιγμή θα αναφερθώ σε κάποιες προτεινόμενες ερμηνείες.

Όσον αφορά τις ηχογραφήσεις:

Προσωπικά, θα ξεχωρίσω του Giuseppe Sinopoli με την Φιλαρμονική της Βιέννης. Ο Μαέστρος - ψυχολόγος φαίνεται ότι ήξερε και αναγνώριζε στα έργα αυτά κάτι παραπάνω από του υπόλοιπους. Η ερμηνεία του άλλοτε σκληρή, σε σημεία σχεδόν αισθαντική τόσο εκφραστική κάθε φορά, που τέτοιο πράγμα σπάνια ηχογραφείται. Η Ορχήστρα σε απίστευτη φόρμα και ο ήχος απλά τέλειος. Το γυναικείο κάστ μπορεί να μας φανεί αδύναμο, διαβάζοντας τα ονόματα του αλλά η χημεία που επιτυγχάνουν μεταξύ τους είναι καταπληκτική. Πιθανόν να οφείλεται και στον μαέστρο. Έτσι η Alessandra Marc μπορεί να μην αποτελεί την θρυλικότερη Ηλέκτρα αλλά από την πρώτη της νότα μας πείθει και σχεδόν μας μαγνητίζει. Το δυνατότερο σημείο της είναι στην σκηνή της συνάντησης με το Ορέστη. Τόσο η ορχήστρα όσο και η Marc παράγουν ένα ζεστό και όμορφο μουσικό τόνο, αντιφατικό σε σχέση με όλο το έργο αλλά τόσο σωστό (έργο Sinopoli είμαι απολύτως πεπεισμένος). Η Hanna Schwarz είναι μια δυνατή Κλυταιμνήστρα, σε κάθε στιγμή υποδηλώνει την κυριαρχικότητα της και σε καμμιά στιγμή δεν δείχνει να χάνεται από την αντιδραστικότητα της Ηλέκτρας. Η χημεία των 2 χαρακτήρων σε αυτή την ηχογράφηση είναι από τις τελειότερες που έχουν καταγραφεί. Η Deborah Voight έχει μια φωνή πραγματικό κρύσταλλο. Η ερμηνεία της επίσης ισχυρή και δυνατή που το κοντράστ μεταξύ Ηλέκτρας και Χρυσόθεμις, δεν χάνεται σε καμμιά στιγμή. O Sinopoli κατά την γνώμη μου είναι υπεύθυνος για όλα αυτά και προχώρησε το έργο πιο πέρα από ότι είχαμε γνωρίσει και ακούσει. Αν επικεντρωθεί κανείς σε μια ερμηνεία, κατά την γνώμη μου αυτή είναι.

Εξαιρετική η Ηλέκτρα του Sir Georg Solti με την Birgite Nilsson να κυριαρχεί έναντι όλων. Σκληρή δυνατή άφθαρτη και αλύγιστη φωνή δεν υπάρχει όμοιά της. Με διαφορά η σπουδαιότερη Ηλέκτρα των εποχών. Δίπλα της ο Solti βγάζει ένα εξαιρετικό ήχο από την Φιλαρμονική της Βιέννης, με το γνωστό κοφτό του παίξιμο που ταιριάζει σε αυτό το έργο. Η Χρυσόθεμις σε αυτή την ηχογράφηση, καταπατιέται και τσαλακώνεται από την Ηλέκτρα ενώ η Κλυταιμνήστρα της Regina Resnik είναι από τις καλύτερες που έχουν ηχογραφηθεί. Ο ήχος και η ποιότητα των ηχογραφήσεων όπερας όπως γινόταν από την Decca είναι ιδανικός. Η παραγωγή του θρυλικού παραγωγου Christopher Raeburn και του τεχνικού Kenneth Wilkinson και John Lock που πραγματικά κάνανε διαφορά σε ότι πιάναν στα χέρια τους. Να αναφερθούμε λίγο στους δευτεραγωνιστές, του αφανείς ήρωες, των υπέροχων ηχογραφήσεων του παρελθόντος που έχουμε, των οποίων η ποιότητα δεν είναι μόνο έργο καλλιτεχνών αλλά και των τεχνικών της εποχής.

Ο Karl Bohm είναι προφανής επιλογή στο Richard Strauss και ίσως αυτός από τις καταγεγραμμένες ερμηνείες που έχουμε, γνώριζε καλύτερα κάποιες λεπτομέρειες του έργου, απευθείας από τον συνθέτη. Δεν υπάρχει πιο ακριβής μαέστρος στο έργο του Strauss και οι καταγραφές του μας αφήνουν κάθε λεπτομέρεια του ήχου, κάθε οργάνου, τόσο ξεκάθαρα και μοναδικά. 2 καταγραφές έχουμε. Η πρώτη είναι με την Όπερα της Δρέσδης και ηχογραφήθηκε το 1960 με την θρυλική Ιnge Borkh στο ρόλο της Ηλέκτρας. Από τις πιο δυνατές φωνές, εκ φύσεως που υπήρξαν (μαζί με την Dimitrova). H 2η ηχογράφηση έγινε στα πλαίσια μιας όπερας-ταινίας το 1979 όταν ο μαέστρος ήταν στα 90 του χρόνια, με την φιλαρμονική της Βιέννης. Σε αυτή την ηχογράφηση απαίτησε από την Leonie Rysanek να ερμηνεύσει την Ηλέκτρα, ενώ εκείνη την εποχή ήταν μια θρυλική Κλυταιμνήστρα. Και έτσι έγινε η 1η σοπράνο που ερμηνεύσε και τους 3 γυναικείους ρόλους της όπερας (η 2η που το κατάφερε ήταν η Eva Marton). Η ταινία έχει πολύ καλή αισθητική σκηνοθεσίας, η ερμηνεία υψηλών προδιαγραφών αλλά ξεφεύγει της οπερετικής αισθητικής και λίγο μπορεί να φανεί παράξενο. Να βλέπεις τους τραγουδιστές ως ηθοποιούς να κουνάν χείλια χωρίς να εκφράζεται στα χείλια του αυτό που ακούς είναι κάπως... παρότι δίνει περισσότερη ευελιξία για θεατρική προσέγγιση, δεν είναι όπερα.




H Eva Marton είναι μια επίσης θρυλική Ηλέκτρα. Έχει την απαραίτητη δραματικότητα στη φωνής της για αυτούς τους ρόλους. Στις ηχογραφήσεις έχουμε μια εξαιρετικής ποιότητας ηχογράφηση με τον Wolfgang Sawallisch να διευθύνει την ορχήστρα της ραδιοφωνίας της Βαυαρίας. Παρά πολύ καλή ερμηνεία, με τον Sawallisch να έχει ελαφρώς πιο γρήγορα τέμπι από το συνηθισμένο. Είναι αυτή που άκουγα όσο έγραφα την παρουσίαση.


Το τσαγανό της Astrid Varnay σε αυτή την ζωντανή ηχογράφηση από το φεστιβάλ του Σαλζμπουργκ υπό την διεύθυνση του ποιοτικότερου ερμηνευτή του Richard Strauss, δηλαδή του Herbert von Karajan, αποτελεί μια από τις προτιμήσεις μου (2η μετά του Sinopoli). Απαιτεί κάποιον συμβιβασμό μικρό στον ήχο και φαίνεται ότι στην Orfeo κάναν καλή δουλειά. Η κασέτα φαίνεται ότι είχε ξεκινήσει "αργόστροφα" στο αρχικό θέμα του Αγαμέμνονα αλλά πολύ σύντομα διορθώνεται και έχουμε μια πολύ καλή ακρόαση. Η ηχογράφηση αυτή είναι μαραθώνια. Αισθάνεσαι την κούραση της Varnay, την εξόντωση της και εκεί που λες ότι θα καταρρεύσει, να ξεσπάει και να ακούγεται πιο δυνατή από ποτέ! O Karajan βρήκε απόλυτη χημεία και η συνοδεία του ήταν αντίστοιχη. Δεν ηχογράφησε ποτέ ξανά την Ηλέκτρα γιατί όπως δήλωνε τον εξόντωσε (αν και είχε εκφράσει την επιθυμία του να την ηχογραφήσει με την "Σαλώμη" την Behrens.

Τέλος όσο αφορά ακρόαση και παρακολούθηση η επιλογή πρέπει να είναι μία και μόνο μία. Claudio Abbado, όπερα της Βιέννης, Eva Marton ως Ηλέκτρα, μια απίστευτη Birgitte Fassbaender ως Κλυταιμνήστρα (η καλύτερη που έχω ακούσει) και Cheryl Studer ως Χρυσόθεμις. Πιο ιδανική συνάντηση ερμηνευτών δεν νομίζω να υπήρξε και υπο την διεύθυνση ενός μεγάλου αρχιμουσικού. Η όπερα σε κερδίζει σε όλα τα επίπεδα της ερμηνείας. Στην φωνή, στην ηθοποιία, στα σκηνικά, κοστούμια μακιγιάζ κ.λπ κ.λπ όλα επικεντρωμένα να εκφράζουν την σκοτεινότητα της όπερας. Η ένταση είναι κορυφωμένη από την αρχή ως το τέλος. Η Σκηνοθεσία είναι του Harry Kuppfer και είναι επιπέδου θρίλερ και είχε σοκάρει τόσο το κοινό της Βιέννης, παρότι είχαμε συνολικά ένα σπουδαίο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, δεν έλειψαν τα γιουχαρίσματα προς στον σκηνοθέτη και τον καλλιτεχνικό διευθυντή (τον Abbado) ενώ αποθεωνόταν οι τραγουδιστές. Και πως να μην είναι σοκαριστικό, όταν στην σκηνή της θυσίας είχαμε ανθρωποθυσία, η οποία ήταν αρκετά ρεαλιστική! Ήταν όμως μια παραγωγή, η εκφραστικότερη του ύφους του έργου. Η ηχογράφηση του Sinopoli και αυτό το DVD είναι τα ακραίως προτεινόμενα κατά την δική μου άποψη και όποιος αντέχει και αντιλαμβάνεται, προχωρεί.

H Ελληνική Τραγωδία δεν εκφράστηκε ποτέ καλύτερα σε κανένα άλλο έργο τέχνης, σε μια τέτοια ολότητα, όσο εκφράστηκε σε αυτή την όπερα του Richard Strauss

Σημειώνω οτι ο Sinopoli ήταν Ψυχίατρος και όχι Ψυχολόγος(μέ συγχωρεί ο αγαπητός Μανώλης αλλά η διευκρίνιση ειναι αναγκαία καθότι τά δυό επαγγέλματα ουδεμίαν σχέση έχουν ,παρά τό οτι συχνά θεωρούνται ταυτόσημα)..

Click to expand...

Παρακαλώ και υπάρχει απόλυτο δίκιο και σε αυτό, αν εξαιρέσουμε το τι αντιλαμβάνεται το ΕΣΥ ;-) Λες να κινήθηκα με όρους του ΕΣΥ?

Μουσικά η Οπερα χωρίς νά φτάνει στό ύψος τής Σαλώμης ή τού ''Ιππότη μέ το Ροδο'',έχει εξαιρετικής εντάσεως σκηνές και ιδιαίτερα απαιτητικές

Click to expand...

Εδώ θα διαφωνήσω. Θεωρώ ότι η Ηλέκτρα μουσικά ξεπερνάει την Σαλώμη. Σύγκριση με τον Ιππότη δεν μπορώ να κάνω γιατί κινείται σε εντελώς διαφορετικό ύφος. Η μουσική στην Ηλέκτρα δεν είναι τόσο δημοφιλής αλλά είναι τόσο ποικίλη, τόσο εξαντλητική στην λεπτομέρεια της που ποτέ κανένα άλλο έργο του δεν έφτασε αυτά τα σημεία, με εξαίρεση την Κυρία χωρίς Σκιά (Die Frau ohne Schatten) και τα 4 τελευταία τραγούδια που φτάνει σε κάτι ανάλογο με άλλον τρόπο.

Όσο για τα υπόλοιπα
Γενικότερα δεν αντιπαρέθεσα ούτε σύγκρινα τον Σοφοκλή με τον Χοφμανσταλ, το θεώρησα περιττό. Το έργο όπως και να το κάνουμε είναι του Στράους. Η βάση του Χοφμανσταλ ήταν η δομή του Σοφοκλή στην τραγωδία και όχι η κατανόηση της Ελληνικής τραγωδίας. Μεταξύ μας όσο ζω εγώ, δεν έχω ικανοποιηθεί με καμμιά από τις παραστάσεις που παρακολούθησα, ίσως η φιλολογική προσέγγιση που έτυχα να έχω σε κάποιες τραγωδίες να έβαλαν τροχοπέδη ή τον πήχη ψηλά - εξαρτάται πως τοποθετείσαι ;-)

Αν θέλουμε μια συνέπεια της τραγωδίας σε όπερα, τότε θα πρέπει να αναζητήσουμε της όπερες - τραγωδίες του Orff, που είναι πολύ σημαντικές αλλά και άλλο πράγμα.

Όπως ανέφερα ήταν θεατρικό του Χόφμανσταλ που προσαρμόστηκε ως όπερα, το οποίο θεατρικό λησμονήθηκε, ενώ η όπερα (παρότι είδος σε μεγαλύτερη κρίση) όχι. Επίσης πιστεύω ότι τον Χοφμανσταλ δεν θα τον γνωρίζαμε αν δεν υπήρχε ο Στράους. Εν αντιθέσει με την Σαλώμη όπου έχουμε τον Wilde και ο Στράους χρησιμοποιεί την Γερμανική μετάφραση του έργου, σε ένα σχετικά εφικτό έμμετρο λόγο. Ναι η Σαλώμη έχει καλύτερο Λιμπρέτο λόγω της πιο άμεσης καταγωγής από τον Wilde, σε σχέση με την Ηλέκτρα όπως προέκυψε από Χόφμανσταλ.

Σκηνοθετικά και θεματολογικά όμως, δίνει μεγάλες δυνατότητες σε εμπνευσμένους σκηνοθέτες να βγάλουν πολλά πράγματα στην επιφάνεια ειδικά αν έχουν στο μυαλό τους την Ηλέκτρα του Σοφοκλή (και όχι μόνο τα σεξουαλικά απωθημένα τους, όπως είναι μια σύγχρονη τάση στις παραγωγές όπερας, πραγματικά κενές που κάνουν πολύ κόσμο να σιχαίνεται, και όχι αδίκως, την όπερα).

Re: Απάντηση: Μοναχή!Δυστυχώς μοναχή-Το αίμα θα μιλήσει-Καλύτερα να πεθάνω παρά να ζω

Σπύρος Σούρλας said:

έχω ακούσει συχνότερα την Σαλώμη(και ακόμη περισσότερες φορές τόν ''Ιππότη'') σέ σχέση μέ την Ηλέκτρα.

:2thumb22sup::2thumb22sup:

Click to expand...

Αμετανόητε Κλαϊμπεράκια! (με την καλή έννοια) :2thumb22sup: