Λυρική Σουίτα

«…Στην Ελλάδα, σήμερα, ο Στοκχάουζεν έχει (όσους έχει) περισσότερους ακροατές από τον Μπεργκ – θυμίζουμε, σε τέτοια ζητήματα πολιτισμού, εκείνη τη γελοία πανηγυριώτικη «ασώματο κεφαλή». Η έκδοση αυτή προσφέρει, με τους καλύτερους όρους, μια ευκαιρία γνωριμίας με έναν στοχαστικό, συνειδητό, υπεύθυνο και λεπτολόγο καλλιτέχνη του 20ου αιώνα, έναν καθαρόαιμο ρομαντικό, έναν εξπρεσιονιστή και συνάμα πρωτοπόρο κήρυκα μιας καινούργιας μουσικής γλώσσας για να εκφραστεί αυθεντικά αυτό που ο Ντεμπυσσύ αποκαλούσε «γυμνή σάρκα της συγκίνησης».

(Από το σημείωμα του οδηγού της Λέσχης του Δίσκου 1987-1988 για την έκδοση Μπεργκ της DG)

Alban_Berg.jpg


Από τους συνθέτες της Δεύτερης Σχολής της Βιέννης, η μουσική του Άλμπαν Μπεργκ μου επιφέρει τη μεγαλύτερη συναισθηματική εμπλοκή. Ίσως γιατί ακόμη και όταν μιλά τη δύσκολη γλώσσα της ατονικής ή τη δυσνόητη της δωδεκάφθογγης μουσικής, ανιχνεύω μέσα της πηγαίο και βαθύ λυρισμό. Ίσως να είναι το αμάλγαμα ρομαντισμού και εξπρεσιονισμού που ενυπάρχει στη μουσική του. Μπορεί να είναι και η αδιόρατη αίσθηση του κλίματος και της προβληματικής της εποχής, γιατί ο Άλμπαν Μπεργκ υπήρξε μέλος της διανοητικής ελίτ της Βιέννης τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20 αιώνα, φίλος όχι μόνο με το δάσκαλο του Σαίνμπεργκ, αλλά και με τον Τσεμλίνσκυ, τον Κλιμτ και επιφανείς λογοτέχνες και αρχιτέκτονες.

Η λυρική σουίτα του είναι έργο γραμμένο στην πρωτότυπη μορφή του για κουαρτέτο εγχόρδων γραμμένο μεταξύ του 1925 και 1926, με την πρόσφατη τότε δωδεκάφθογγη τεχνική που εισήγαγε ο Σαίνμπεργκ. Διαθέτει έξι μέρη, με αρκετά δηλωτικούς τίτλους:

1. Allegretto gioviale
2. Andante amoroso
3. Allegro misterioso - Trio estatico
4. Adagio appassionato
5. Presto delirando - Tenebroso
6. Largo desolato

Kάνει πράξη το δόγμα του δασκάλου του Σαίνμπεργκ, σύμφωνα με το οποίο το μουσικό έργο οφείλει να βασίζεται και να αποτελεί παραλλαγές μίας βασικής ιδέας. Τα μέρη του έργου είναι πεπλεγμένα μεταξύ τους με περίτεχνο τρόπο και το καθένα εμπεριέχει αναφορές στο αμέσως προηγούμενο. Νεώτερες έρευνες έδειξαν πως εμπεριέχει κρυμμένους κώδικες, μουσικούς όπως το μοτίβο από τις νότες λα, σι ύφεση, σι, φα (A-B-H-F στη γερμανική σημειογραφία) και αριθμολογικούς, όπου κρυπτογραφούν την αφήγηση της καταδικασμένης ερωτικής σχέσης του (παντρεμένου) Μπεργκ, με την (επίσης παντρεμένη) Άννα Φουξ (Hanna Fuchs).

Fuchs.jpg


Το σκοτεινό τελευταίο μέρος με το απότομα συγκεκομμένο φινάλε, είναι εμπνευσμένο από το ποίημα De profundis clamavi από τα Άνθη του Κακού, του Μπωντλαίρ.

Αυτά όμως, αφορούν τον ίδιο το δημιουργό και τα κίνητρα του. Κατά τη γνώμη μου το έργο τέχνης δεν είναι κλειδαρότρυπα και δεν καθορίζουν αυτά τη σχέση μου μαζί του. Εμένα η λυρική σουίτα με αιχμαλωτίζει με τον υπέροχο και αρκετές στιγμές οδυνηρό λυρισμό της, την εσωτερική της ένταση και τη στοχαστικότητα της. Και κατορθώνει να με κάνει να συνειδητοποιώ και να προσπαθώ να αντιμετωπίσω τον μέσα και έξω κατακερματισμό μου. Σε αυτή τη ζοφερή εποχή, υπό την ιδεολογική τρομοκρατία της ατομικότητας, μου υπενθυμίζει την ανάγκη και την άξια του Άλλου.

Οι εκτελέσεις του έργου που διαθέτω είναι και οι δύο θαυμάσιες, πλην όμως τμήμα από δισκογραφικά σετ. Είναι αυτή του πρώτου κουαρτέτου Αλμπαν Μπεργκ στην Teldec, από το θαυμάσιο σετ 8 cd με τις ηχογραφήσεις τους στην εταιρεία.

41g-xD0FxyL._SL500_AA300_.jpg


Και αυτή του κουαρτέτου LaSalle από τη θαυμάσια συλλογή Μπεργκ της DG:

4746572.jpg


Η συλλογή αυτή αποτελεί τη σύγχρονη εκδοχή της παλιάς έκδοσης Μπεργκ σε βινύλιο της εταιρείας και διαθέτει και ιδιαίτερα επιμελημένο φυλλάδιο με κείμενα έγκριτων μελετητών του Μπεργκ όπως ο George Perle και ο Douglas Jarman (το κείμενο του οποίου αποτέλεσε και την κυριότερη πηγή της παρουσίασης).
 

caerbannog

Established Member
7 May 2008
290
Δαμιανέ έχω την έκδοση της DG η οποία είναι πολύ καλή. Εναλλακτικά σου προτείνω την πάρα πολύ ωραία ερμηνεία του κουαρτέτου Κρόνος την οποία θα προτιμούσα αν ήμουν αναγκασμένος να διαλέξω. Άσε που έχει πιο καλή ηχογράφηση ;-)
 

Brucknerian

Senior Member
25 July 2009
478
Salonique
Νομίζω ότι τα κουαρτέτα του Berg χρειάζονται τον χρόνο τους να βρουν οι ερμηνευτές "ιδανικούς" τρόπους έκφρασης.

Ως εκ τούτου θεωρώ ότι οι "παλιές" ερμηνείες όπως του Alban Berg quartet (σε Teldec) υπολιπόμενες για έργα τέτοιας αισθητικής. Πολύ πιο ανώτερη η 2η ερμηνεία τους σε ΕΜΙ, όπου θεωρείται η κορυφαία. Το έναυσμα μοντέρνων ερμηνειών το έδωσε το La Salle πιστεύω.

Από τις παλιές ερμηνείες θα ξεχώριζα αυτή του Juliard string quartet. Ένα "βιρτουόζικο" και τεχνοκρατικό κουαρτέτο εγχόρδων, όπου όλα αυτά πήγαν βόλτα και βγάλαν την απίστευτη αντίληψη που είχαν για το έργο.

Κλείνω και εγώ προς την εκδοχή του Kronos Quartet, που έχει και μια ιδιαιτερότητα. O Berg ήθελε να συμπερλιμβάνεται στο έργο αποσπάσματα από το έργο Μπωντλαίρ, στο Finale (επιμελημένο από τον George Perle). Κάτι που το προσπαθησαν και πέτυχε από το Kronos quartet.

Τελευταία το έχω ακούσει με το Leipzing quartet και από ένα κουαρτέτο με το περίεργο όνομα Psophos Quator.

Ζωντανά το άκουσα από το Pellegrini Quartet, ότι ουσιαστικότερο και καλύτερο έχω ακούσει σε αυτό το έργο.
 
Η ηχογράφηση του ABQ στην Teldec (1978) είναι κατά μια δεκαετία μεταγενέστερη από αυτή του LaSalle (1968). Η ερμηνεία του LaSalle είναι παινεμένη από τους δισκοκριτικούς, αλλά και η ερμηνεία του πρώτου ABQ έχει πολύ καλές κριτικές. Αν πρέπει οπωσδήποτε να διαλέξω μεταξύ τους, θα διάλεγα αυτήν του πρώτου ABQ. Αντίθετα, στο κουαρτέτο έργο 3 θα έκλινα ελαφρά προς το LaSalle. Την ερμηνεία τους με τη δεύτερη σύνθεση, στην EMI, δεν την έχω ακούσει.

Δεν έχω ακούσει επίσης το Κρόνος. Δεν έχω επίσης υπόψη μου την επιθυμία της απαγγελίας του ποιήματος.
 
Last edited:

Κώστας Γκαβάκος

AVClub Enthusiast
16 March 2009
1,287
Αθήνα
Να πληροφορήσω τους φίλους του βινυλίου ότι μπορούν να βρουν την λυρική σουίτα στο κουτί της DG με τίτλο Neue Wiener Schule. Είναι 5 δίσκοι με τους La Salle Quartet και περιλαμβάνει 5 κουαρτέτα του Schoenberg, 2 του Berg και 4 του Webern.

Αυτό όμως που επίσης περιλαμβάνεται σε αυτή την έκδοση είναι ένα «κατατοπιστικό» βιβλίο 155 σελίδων (ο αριθμός δεν είναι λάθος) του Walter Levin ηγέτη του κουατρτέτου. Το βιβλίο περιλαμβάνει φωτογραφίες, αλληλογραφία των συνθετών σχετική με τα έργα, αποσπάσματα από άρθρα της εποχής (δοκίμιο του Weber για τον Schoenberg,του Berg για τον Schoenberg , αναλύσεις των έργων από τους συνθέτες (Schoenberg για το Op.7) και κείμενα με σχολιασμό μουσικολόγων.

Η βινυλιακή λοιπόν αυτή έκδοση, εκτός της μουσικής της αξίας, αποτελεί πολιτιστικό γεγονός που δύσκολα μπορεί να επαναληφθεί με τα σημερινά format αναπαραγωγής της μουσικής.