Tchaikovsky. Concerto for Violin and Orchestra, Opus 35
Allegro moderato-Moderato assai
Canzionetta: Andante
Finale: Allegro vivacissimo
Το 1878 ήταν μια σημαντική χρονιά για τον Tchaikovsky διότι ολοκλήρωσε την 4η συμφωνία και το κονσέρτο για βιολί στο Clarens της Ελβετίας. Ταυτόχρονα η χρονιά αυτή ήταν από τις χειρότερες της ζωής του μια που είχε αναγκαστεί σε φυγή από την πατρίδα του για να αποφύγει το σκάνδαλο του διαζυγίου του. Ζούσε με τον φόβο της αμαύρωσης της φήμης και της προσωπικότητας του αν η σεξουαλικότητα του αποκαλύπτονταν . Έτσι προτίμησε, όπως άλλωστε συνήθιζε σε τέτοιες περιπτώσεις, την φυγή παρέα με τον έμπιστο φίλο και πιθανό εραστή του βιολιστή Yosif Yosifovich Kotek. Ο Kotek άλλωστε ήταν αυτός που τον σύνεστησε στην επί πολλά χρόνια χρηματοδότη του Nadeezhda von Meck. Την εποχή εκείνη ο Tchaikovsky αγαπούσε και θαύμαζε τον Kotek και ίσως αυτό επέδρασε στην σύνθεση του κονσέρτου.
Σκόπευε να το δώσει στον Leopold Auer διάσημο βιολιστή της εποχής, δάσκαλο του Conservatoir και consertmaster της Αυτοκρατορικής Ορχήστρας της Αγίας Πετρούπολης, στον οποίο μάλιστα σκόπευε να το αφιερώσει.
H αντιμετώπιση όμως του έργου από τον Auer ήταν από αρνητική έως απορριπτική. Τα ίδια είχαν συμβεί τρία χρόνια νωρίτερα από τον Nicolai Rubinstein στο 1ο κονσέρτο για πιάνο. Αργότερα οι Rubinstein και Auer γνωρίσαν επιτυχία ερμηνεύοντας αυτά τα έργα του Tchaikovsky, ενώ σήμερα δεν υπάρχει μεγάλος πιανίστας και βιολιστής που να μην τα περιλαμβάνει στο ρεπερτόριο του.
Τελικά το κονσέρτο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1881. Ο σπουδασμένος στην Βιέννη Ρώσος Adolf Brodsky λόγω της αγάπης του για το έργο, κατάφερε να πείσει την Φιλαρμονική της Βιέννης και τον διευθυντή της Hans Richter να το παρουσιάσουν.
Η παράσταση πρέπει να ήταν πολύ κακή. Ο Brodsky ήταν καλός και χειροκροτήθηκε θερμά, αλλά η ορχήστρα ήταν απροετοίμαστη και συνόδευε συνεχώς pianissimo λόγω του φόβου των μουσικών για λάθος. Ο έγκυρος μουσικοκριτικός της εποχής Eduard Hanslick και φίλος του Brahms στην εφημερίδα Neue freie Presse έφθασε στο σημείο να γράψει ότι αποτελεί μουσική σύνθεση της οποίας η δυσοσμία γίνεται ακουστικά αντιληπτή.
Πρώτο μέρος ή η μελωδική μορφή του έρωτα
Το πρώτο μέρος είναι λυρικό και ποιητικό, παρά την δεξιοτεχνία που απαιτεί. Ξεκινάει με πολύ απλό τρόπο. Αμέσως εισάγονται στοιχεία του πρώτου μουσικού θέματος από τα έγχορδα και με την είσοδο του βιολιού αποκαλύπτεται η πρώτη μελωδία. Το δεύτερο μουσικό θέμα μπλέκει με το πρώτο και τους μετασχηματισμούς των θεμάτων από το βιολί, με τις μελωδίες να μην μπορούν να ξεχωρίσουν που αρχίζει η μια και που τελειώνει η άλλη. Υπέροχες στιγμές όταν όλη την ορχήστρα παίρνει και στεφανώνει με όλα τα πνευστά και τα τύμπανα την μελωδία, αλλά και δραματικές στιγμές μουσικού αδιεξόδου όταν η μουσική της ορχήστρας απομακρύνεται από την μουσική του βιολιού λίγο πριν την κατέντσα. Το βιολί όμως με την κατέντσα του είναι εδώ για να σώσει την ορχήστρα από το μουσικό της αδιέξοδο. Ποιος όμως είναι αυτός που σώζει τον Tchaikovsky από τα προσωπικά του αδιέξοδα, από τον γάμο του;
Η κατέντσα έρχεται στο τέλος της ανάπτυξης και εισάγει στην «επανάληψη» (recapitulation) με την οποία και ολοκληρώνεται το πρώτο μέρος. Επεξεργάζεται περεταίρω τα μουσικά θέματα και τα παρατεταμένα arpeggios απαιτoύν στέρεα βιολιστική τεχνική.
Canzionetta ή Νοσταλγία.
Το δεύτερο μέρος, όπως λέει και η ονομασία του είναι ένα απλό τραγούδι. Η ένταση της ορχήστρας έχει εξατμισθεί. Εκφράζει μια βαθιά μελαγχολία που την αισθάνεσαι να βγαίνει από την καρδιά. Μια μελαγχολία που ένας Ρώσος μπορεί να εκφράσει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον.
Δεν χρειάζεται η ένταση της ορχήστρας, δεν χρειάζονται πολύπλοκες συνθετικές τεχνικές.
Finale ή η γιορτή αρχίζει
Το μπόρστ μύριζε ώρα από την κουζίνα και είχε σπάσει την αξιότιμη μύτη του κυρίου Hanslick . Τώρα ήρθε η ώρα να σερβιρισθεί μαζί με την βότκα.
Το ρωσικό αίμα ξύπνησε με τον χορό των Κοζάκων γύρω από την φωτιά.
Η μουσική ένταση με το ξεκίνημα. Το βιολί ενεργοποιεί την ορχήστρα να παίξει δυνατά. Η μουσική ακολουθεί σπειροειδή εξέλιξη που καταλήγει σε ένα εκρηκτικό θριαμβευτικό φινάλε.
Πως αισθάνεται τώρα ο Tchaikovsky; Δεν αισθάνεται πια δέσμιος του συντηρητισμού της εποχής του;
Ο Tchaikovsky δεν μετασχηματίζει όπως ο Brahms τα θέματα του. Δεν τον πειράζει να τα επαναλαμβάνεται, δεν βιάζεται, έχει έντονο το στοιχείο της θεατρικότητας. Όσο του αρέσει το μπαλέτο άλλο τόσο του αρέσουν και οι λαϊκοί χοροί.
Τώρα όσο αφορά τα ερωτήματα δεν υπάρχουν απαντήσεις. Μόνον εικασίες μπορούν να γίνουν. Υπάρχει όμως κάτι σίγουρο.
Ο Tchaikovsky είναι ο πιο αυτοβιογραφικός συνθέτης που έχω ακούσει.
Ακροάσεις βινυλίου
1)Μilsein-Abbado Wiener Philarmoniker (DG)
2) Heifetz-Reiner Chicago Symphony (RCA) που προτιμώ
Ακροάσεις cd (Brilliant classics)
1)Tretiakov-Jansons USSR State Symphony Orchestra
2)Kogan-Nebolsin USSR State Radio Symphony Orchestra
3)Oistrakh-Kontrashin Moscow Philarmonic Orchestra
Ζωντανή ακρόαση
Καβάκος-Claus Peter Flor Συμφωνική ορχήστρα Βόρειας Γερμανίας. 1999
Ανεπανάληπτη εμπειρία
Allegro moderato-Moderato assai
Canzionetta: Andante
Finale: Allegro vivacissimo
Το 1878 ήταν μια σημαντική χρονιά για τον Tchaikovsky διότι ολοκλήρωσε την 4η συμφωνία και το κονσέρτο για βιολί στο Clarens της Ελβετίας. Ταυτόχρονα η χρονιά αυτή ήταν από τις χειρότερες της ζωής του μια που είχε αναγκαστεί σε φυγή από την πατρίδα του για να αποφύγει το σκάνδαλο του διαζυγίου του. Ζούσε με τον φόβο της αμαύρωσης της φήμης και της προσωπικότητας του αν η σεξουαλικότητα του αποκαλύπτονταν . Έτσι προτίμησε, όπως άλλωστε συνήθιζε σε τέτοιες περιπτώσεις, την φυγή παρέα με τον έμπιστο φίλο και πιθανό εραστή του βιολιστή Yosif Yosifovich Kotek. Ο Kotek άλλωστε ήταν αυτός που τον σύνεστησε στην επί πολλά χρόνια χρηματοδότη του Nadeezhda von Meck. Την εποχή εκείνη ο Tchaikovsky αγαπούσε και θαύμαζε τον Kotek και ίσως αυτό επέδρασε στην σύνθεση του κονσέρτου.
Σκόπευε να το δώσει στον Leopold Auer διάσημο βιολιστή της εποχής, δάσκαλο του Conservatoir και consertmaster της Αυτοκρατορικής Ορχήστρας της Αγίας Πετρούπολης, στον οποίο μάλιστα σκόπευε να το αφιερώσει.
H αντιμετώπιση όμως του έργου από τον Auer ήταν από αρνητική έως απορριπτική. Τα ίδια είχαν συμβεί τρία χρόνια νωρίτερα από τον Nicolai Rubinstein στο 1ο κονσέρτο για πιάνο. Αργότερα οι Rubinstein και Auer γνωρίσαν επιτυχία ερμηνεύοντας αυτά τα έργα του Tchaikovsky, ενώ σήμερα δεν υπάρχει μεγάλος πιανίστας και βιολιστής που να μην τα περιλαμβάνει στο ρεπερτόριο του.
Τελικά το κονσέρτο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1881. Ο σπουδασμένος στην Βιέννη Ρώσος Adolf Brodsky λόγω της αγάπης του για το έργο, κατάφερε να πείσει την Φιλαρμονική της Βιέννης και τον διευθυντή της Hans Richter να το παρουσιάσουν.
Η παράσταση πρέπει να ήταν πολύ κακή. Ο Brodsky ήταν καλός και χειροκροτήθηκε θερμά, αλλά η ορχήστρα ήταν απροετοίμαστη και συνόδευε συνεχώς pianissimo λόγω του φόβου των μουσικών για λάθος. Ο έγκυρος μουσικοκριτικός της εποχής Eduard Hanslick και φίλος του Brahms στην εφημερίδα Neue freie Presse έφθασε στο σημείο να γράψει ότι αποτελεί μουσική σύνθεση της οποίας η δυσοσμία γίνεται ακουστικά αντιληπτή.
Πρώτο μέρος ή η μελωδική μορφή του έρωτα
Το πρώτο μέρος είναι λυρικό και ποιητικό, παρά την δεξιοτεχνία που απαιτεί. Ξεκινάει με πολύ απλό τρόπο. Αμέσως εισάγονται στοιχεία του πρώτου μουσικού θέματος από τα έγχορδα και με την είσοδο του βιολιού αποκαλύπτεται η πρώτη μελωδία. Το δεύτερο μουσικό θέμα μπλέκει με το πρώτο και τους μετασχηματισμούς των θεμάτων από το βιολί, με τις μελωδίες να μην μπορούν να ξεχωρίσουν που αρχίζει η μια και που τελειώνει η άλλη. Υπέροχες στιγμές όταν όλη την ορχήστρα παίρνει και στεφανώνει με όλα τα πνευστά και τα τύμπανα την μελωδία, αλλά και δραματικές στιγμές μουσικού αδιεξόδου όταν η μουσική της ορχήστρας απομακρύνεται από την μουσική του βιολιού λίγο πριν την κατέντσα. Το βιολί όμως με την κατέντσα του είναι εδώ για να σώσει την ορχήστρα από το μουσικό της αδιέξοδο. Ποιος όμως είναι αυτός που σώζει τον Tchaikovsky από τα προσωπικά του αδιέξοδα, από τον γάμο του;
Η κατέντσα έρχεται στο τέλος της ανάπτυξης και εισάγει στην «επανάληψη» (recapitulation) με την οποία και ολοκληρώνεται το πρώτο μέρος. Επεξεργάζεται περεταίρω τα μουσικά θέματα και τα παρατεταμένα arpeggios απαιτoύν στέρεα βιολιστική τεχνική.
Canzionetta ή Νοσταλγία.
Το δεύτερο μέρος, όπως λέει και η ονομασία του είναι ένα απλό τραγούδι. Η ένταση της ορχήστρας έχει εξατμισθεί. Εκφράζει μια βαθιά μελαγχολία που την αισθάνεσαι να βγαίνει από την καρδιά. Μια μελαγχολία που ένας Ρώσος μπορεί να εκφράσει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον.
Δεν χρειάζεται η ένταση της ορχήστρας, δεν χρειάζονται πολύπλοκες συνθετικές τεχνικές.
Finale ή η γιορτή αρχίζει
Το μπόρστ μύριζε ώρα από την κουζίνα και είχε σπάσει την αξιότιμη μύτη του κυρίου Hanslick . Τώρα ήρθε η ώρα να σερβιρισθεί μαζί με την βότκα.
Το ρωσικό αίμα ξύπνησε με τον χορό των Κοζάκων γύρω από την φωτιά.
Η μουσική ένταση με το ξεκίνημα. Το βιολί ενεργοποιεί την ορχήστρα να παίξει δυνατά. Η μουσική ακολουθεί σπειροειδή εξέλιξη που καταλήγει σε ένα εκρηκτικό θριαμβευτικό φινάλε.
Πως αισθάνεται τώρα ο Tchaikovsky; Δεν αισθάνεται πια δέσμιος του συντηρητισμού της εποχής του;
Ο Tchaikovsky δεν μετασχηματίζει όπως ο Brahms τα θέματα του. Δεν τον πειράζει να τα επαναλαμβάνεται, δεν βιάζεται, έχει έντονο το στοιχείο της θεατρικότητας. Όσο του αρέσει το μπαλέτο άλλο τόσο του αρέσουν και οι λαϊκοί χοροί.
Τώρα όσο αφορά τα ερωτήματα δεν υπάρχουν απαντήσεις. Μόνον εικασίες μπορούν να γίνουν. Υπάρχει όμως κάτι σίγουρο.
Ο Tchaikovsky είναι ο πιο αυτοβιογραφικός συνθέτης που έχω ακούσει.
Ακροάσεις βινυλίου
1)Μilsein-Abbado Wiener Philarmoniker (DG)
2) Heifetz-Reiner Chicago Symphony (RCA) που προτιμώ
Ακροάσεις cd (Brilliant classics)
1)Tretiakov-Jansons USSR State Symphony Orchestra
2)Kogan-Nebolsin USSR State Radio Symphony Orchestra
3)Oistrakh-Kontrashin Moscow Philarmonic Orchestra
Ζωντανή ακρόαση
Καβάκος-Claus Peter Flor Συμφωνική ορχήστρα Βόρειας Γερμανίας. 1999
Ανεπανάληπτη εμπειρία
