´Με το ´Τραγούδι του νεκρού αδελφού´ ταυτίζομαι περισσότερο από ό,τι με οποιοδήποτε άλλο έργο μου από κάθε άποψη: μουσική, ανθρώπινη, βιωματική, αγωνιστική και προπαντός ´´ελληνική´, μιας και ο Εμφύλιος βύθισε την Ελλάδα στα δάκρυα, στο αίμα και στην δίχως τέλος δοκιμασία´.
Μικης Θεοδωράκης.
Εχουν ήδη προηγηθεί Ο Επιτάφιος ,Τά Επιφάνια και η Πολιτεία.
Ο Μίκης ήδη έχει αρχισει να σχεδιάζει τό ´Αξιον Εστί´.
Στά 1961 έχει αρχίσει να συλλαμβάνει τήν ιδέα τής δημιουργίας μιάς ´Λαϊκής Τραγωδίας´και στό Παρίσι αρχίζει νά γράφει τά πρώτα τραγούδια γιά τά Νεκρά Αδέλφια.
´Ηθελα νά μήν σβήσει η Μνημη τού Λαού.Πώς νά μνημονεύσω καί πώς να τιμήσω καλύτερα το λαϊκό χορό τών χορών ,τον Ζεϊμπέκικο ,από το να τόν παντρέψω μέ την θεματολογία τών πρόσφατων παθών τού Ελληνικού Λαού?O Zεΐμπέκικος γιά τόν πολύ κόσμο σημαίνει ταβέρνα ,σπάσιμο πιάτων,διασκέδαση.
Γιά μένα όμως είχαν περάσει μόλις δέκα χρόνια απ´τόν καιρό πού τόν χορέυαμε στίς σκηνές στό Μακρονήσι μέ την σκέψη γεμάτη μέ άλλου είδους προσδοκίες και όνειρα.......................Η Θεματολογία ,παρμένη απο τήν Μυθολογία τού Εμφυλίου,ήταν μοιραίο να μέ οδηγήσει σέ σκέψεις.......Μήπως προβάλλοντας τό Κακό τής Εμφύλιας Διαίρεσης στίς πιό ακραίες του μορφές μπορούσαμε νά το ξορκίσουμε ντύνοντάς το μέ τά ρούχα τής ποίησης και τής Μουσικής?Nά χτίσουμε πέτρα-πέτρα τό Δράμα και ν´αφήσουμε τά γεγονότα να διαδραματίσουν το ρόλο τής Μοίρας πού οδηγεί στίς συγκρούσεις στήν ύστατη συνέπεια:Tήν προδοσία,τό Μίσος ,τόν Θάνατο ώστε να μήν μπορεί να υπάρξει άλλη λύση εξόν από τήν Κάθαρση?Τήν Παλλαϊκή Εθνική Ενότητα.?´
Αυτά γράφει ο Μίκης Θεοδωράκης στά 1996.
To 1962 καί ενώ νοσηλεύεται στο Σανατόριο Τσαγκάρη από βαρειά υποτροπή τής Φυματίωσης, τόν επισκέπτεται ο Μάνος Κατράκης όπου τού ζητά να ανεβάσουν τά Τραγούδιά του στο Θέατρο Καλουτά σάν μιά Λαϊκή Παράσταση.
Ο Κατράκης επένδυσε ότι είχε και δέν είχε γιά την Παράσταση η οποία είχε Πρεμιέρα τον Οκτώβριο τού 1962.
Σκηνοθέτης ο Πέλλος Κατσέλης,Χορογράφος η σπουδαία Ζουζού Νικολούδη.
Πρωταγωνιστικούς ρόλους ανέλαβαν οι Μάνος Κατράκης,Βέρα Ζαβιτσιάνου,Νίκος Ξανθόπουλος,Μαρία Κωνσταντάρου,Θόδωρος Εξαρχος,Δέσποινα Μπεμπεδέλη.
Στον ρόλο τού Τραγουδιστή ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης.
Μπουζούκι έπαιζαν οι δυό νέοι ,τότε, συνεργάτες τού Μίκη,ο Λάκης Καρνέζης και ο Κώστας Παπαδόπουλος.
Η Μυθολογία στηρίχτηκε στην Αρχαία Τραγωδία και στον αλληλοσπαραγμό τού Ετεοκλή και τού Πολυνείκη ,τών δύο αδελφών πού στράφηκαν ο ένας κατά τού άλλου.
Και η Μάνα η Ιοκάστη πού ´διαλύεται´ θρηνώντας τά Νεκρά Παιδιά της...
Αυτός ο Πανάρχαιος Μύθος πού πήρε σάρκα και οστά σε όλη την Ανθρώπινη Ιστορία καί κάποια στιγμή τό 1944 ´επισκέφθηκε´ξανά τον Γενέθλιο Τόπο μέ τά γνωστά Τραγικά Αποτελέσματα.
Η παράσταση ´άντεξε´μόλις 4 μήνες...
Δέχτηκε απόλες τίς πλευρές επιθέσεις ή και σιωπή...
Η Νικήτρια Παράταξη εξαπέλυσε μύδρους εναντίον της και η εφημερίδα ´Αυγή´σιώπησε...
Ταυτόχρονα η κομματική γραφειοκρατία τής Αριστεράς έκανε ότι μπορούσε γιά νά τήν συκοφαντήσει.
Στόν Κατράκη διατάχτηκε κατάσχεση τής Περιουσίας του γιά χρέη...............
Την ίδια εποχή ηχογραφείται το έργο γιά πρώτη φορά μέ τόν Μπιθικώτση και Χορωδία.
Τραγουδούν ακόμα η Βέρα Ζαβιτσιάνου(Προδομένη μου Αγάπη)και η Δέσποινα Μπεμπεδέλη(Κοιμήσου Αγγελούδι μου).
O Mικης αναφέρει:'Εγραψα το πρώτο τραγούδι και το ονόμασα "Το Ονειρο". Κι ένιωσα πως ολόκληρο το έργο βρισκότανε "τελειωμένο" μέσα στο λόγο, στη μουσική και στην κίνηση αυτού του τραγουδιού... Η Μάνα, ο Ηλιος, τ' αδέλφια που ψάχνονται για ν' αλληλοσφαγούν, το χώμα, η γη μας, όπου μπήγουνε μαζί τα φονικά μαχαίρια για να αναβλύσει το Νερό, όσο είναι τα δικά μας μυθικά πρόσωπα και σύμβολα, άλλο τόσο είμαστε κι εμείς οι ίδιοι. Η τελική αλήθεια, η σοφία της γης που μας τρέφει και που μας δέχεται, αναβλύζει από τα σπλάχνα της σαν το νερό, ξεπηδά σαν πηγή............Tο τραγούδι είναι το χορικό. Το μέσο που ενώνει τους ανθρώπους στο γλέντι τους ή στη λύπη τους. Ειδικά για τον Ελληνα, το τραγούδι είναι με τον αέρα, με το νερό, το ψωμί και την ελευθερία, το πιο αναγκαίο. Επιπλέον, το τραγούδι είναι στοιχείο ενότητας και ο ελληνικός λαός αισθάνεται πολλές φορές την ανάγκη να δείξει την ενότητά του με το τραγούδι».
Στήν αρχική ηχογράφηση δεν υπάρχει τό τραγούδι ´Αλυσίδα´τό οποίο ´κόπηκε ´απο την Λογκρισία.
Οι στίχοι είναι όλοι τού Μικη Θεοδωράκη πλήν τού Νανουρίσματος πού γράφτηκαν απο τον Κώστα Βίρβο.
Το Τραγούδι τού Νεκρού Αδελφού έχει πέντε απο τά σημαντικότερα Ζεϊμπέκικα τής Ελληνικής Μουσικής,πού έχουν γραφτεί ποτέ.
Η φωνή τού Μπιθικώτση ώριμη και μεστή πλέον τά αποδίδει με τρόπο συγκλονιστικό.
Ουδείς άλλος Τραγουδιστής πού αναμετρήθηκε μαζί τους κατόρθωσε νά πλησιάσει έστω κατ´ελάχιστον την μνημειώδη ερμηνεία τού Γρηγόρη.
Το έργο αρχίζει μέ ένα Ορχηστρικό κομμάτι(Δοξαστικό)γεμάτο τρυφερότητα,συγκίνηση και ρώμη.
Ακολουθεί ο ´Απρίλης´ τραγούδι χαρούμενο και σέ επιφανειακή αντίθεση με το περιεχόμενο τού Δίσκου...
Ενας Υμνος στην Ανοιξη , στον Ερωτα και στην Κοινότητα.
Ακολουθεί ´Το Ονειρο´,ενα πραγματικό αριστούργημα.Ο Μπιθικώτσης μιλά μέ αυτή την μοναδική μεταλλική φωνή γιά τούς δυο γιούς πού πήγαν να αλληλοσφαγούν αλλά μέ το πού έμαθαν πώς η Μάνα τους πέθανε πέταξαν τά μαχαίρια και έτρεξαν να τής κλείσουν τά μάτια.
Μετά το εισαγωγικό κουπλέ ακολουθεί μιά απο τίς πιό ανατριχιαστικές στροφές τού Συγχρονου Ελληνικού Τραγουδιού.
´Ενας για την Ανατολή
κι ο άλλος για την Δύση
και σύ στην μέση μοναχή
μιλάς,ρωτάς τον Ηλιο.
.......................
Ηλιε πού βλέπεις τά βουνά,
που βλέπεις τά ποτάμια
όπου θωρείς τά πάθη μας
και τίς φτωχές Μανούλες
Αν δείς τον Παύλο φώναξε
και τον Ανδρέα πές μου.
Μ´έναν καημό τ´ανάστησα
μ´ένα λυγμό τά εγέννα.
........................................
Στης Μανας τρέχουνε κι οι δυό
το νεκρικό κρεβάτι
μαζί τά χέρια δίνουνε
τής κλεινουνε τά μάτια
Και τά Μαχαίρια μπήγουνε
βαθιά μέσα στο Χώμα
κι απέκει ανάβλυσε νερό
να πιείς ,να ξεδιψάσεις.
Το επόμενο Τραγούδι είναι ένα λυρικότατο Νανουρισμα πού αποδίδεται από την Γιώτα Λύδια στον αρχικό δίσκο(παροτι δεν αναφερεται ως ερμηνευτρια) ενώ στην επανέκδοση τής Κασετίνας τού 1988 τού Συνθέτη ερμηνεύεται απο την Μπεμπεδέλη.
'Koιμήσου Αγγελούδι μου,
να γίνεις σάν ατσάλι
Να γίνει η Καρδούλα σου
σαν τού Χριστού μεγάλη
για να μην πείς μες στην Ζωή σου
´δέν μπορώ´
κι αν πρέπει ακόμα να σηκώσεις
και Σταυρό.
Κοιμήσου Αγγελούδι μου
Γλυκά με το Τραγούδι μου´.
Ακολουθεί το κλασσικό Ζεϊμπέκικο ´Ενα Δειλινό´με τον σπαρακτικό θρήνο τής Μανας :'Eνα Δειλινό ,σέ δέσαν στον Σταυρό...................σού δέσανε τά μάτια σου,μού δέσαν την ψυχή μου.´.
Και πάλι ο Μπιθικωτσης ανεπανάληπτος.
´Η Προδομένη Αγάπη´τραγουδισμένη λυρικά και μέ την αναλογη θεατρικότητα απο την Βερα Ζαβιτσιάνου είναι τραγούδι πού δείχνει γιά άλλη μιά φορά ότι ο Μίκης αδικείται όταν θεωρείται ´επικός συνθέτης´.
Μετά από μιά αντρίκια εισαγωγή μπουζουκιού σέ άλλο ένα κλασσικό ρυθμό Ζεϊμπέκικου ο Μπιθικώτσης τραγουδά:
Tον Παυλο και τον Νικολιό
τούς πάνε για ταξίδι
μέ βάρκα δίχως άρμενα
μέ πλοίο δίχως ξάρτια
Τ´αρμενα τάκαψε φωτιά
τά ξάρτια καταιγίδα
και το ταξίδι θάνατος
πού γυρισμό δεν έχει.
Τού Παύλου και του Νικολιού
Οι Μανες πάν ανταμα
ρωτούν το χώμα να τούς πεί
και κείνο βγάζει Αίμα
Δεν είναι αναστεναγμός
που βγαίνει απ´τό Χώμα
μόνο πηγή λαχταριστή
νά πιείς να ξεδιψάσεις´.
!!!!!!!!!!!!!!!
Καί φτάνουμε στην μεγαλύτερη στιγμή τού δίσκου :'Στά Περβόλια´.
Πρόκειται γιά μιά απο τίς πιό σημαντικές στιγμές τής Ελληνικής Μουσικής.
Ο Ρυθμός Ζεϊμπέκικος και οι παραπομπές απ´ευθείας στον Διγενή Ακρίτα και την μάχη του Στα Μαρμαρένια Αλώνια με τον Χάρο.
´Στά Περβόλια
μέσ στούς ανθισμένους Κήπους
αν σε πάρω ,Χάρε ,στο Κρασί
αν σε πάρω στο Χορό και στο Τραγούδι
τότε χάρισε μου μιάς νυχτιάς ζωή.
Κράτα την Καρδιά σου Μανα γλυκιά
κι´εγώ ειμ´ο Γιός πού γύρισε για μιά σου Ματιά
Αχ γιά μια Ματιά....
για το Μετωπο σάν έφυγα Μανούλα
εσύ δεν ήρθες να μέ δείς.
Ξενοδούλευες
και πήρα μόνος μου το τρένο
πού με πήγε πέρ´απ την Ζωή´.
Εδώ είναι ολόκληρη η Σταυρωμένη Ελλάδα και οι παραδόσεις της.
Το κρασί,ο Χορός ,το Τραγούδι ,η Μάχη με τον Χάρο ,η Ανάσταση μέσα από τόν θρήνο,η Αρχοντιά τού Τρόπου μας(πού όλο και λιγοστεύει πιά)...
Ο Μπιθικώτσης τραγουδά σαν Ψάλτης στά Εγκώμια τής Μεγάλης Παρασκευής.
Kαι μόνον αυτό το Τραγούδι να έγραφε ο Μίκης έφτανε.
Ο δίσκος τελειώνει μέ το Δοξαστικό(Eνωθείτε).
Bασισμένο στόν αρχικό ρυθμό τού ορχηστρικού Δοξαστικού,η Χορωδία και ο Μπιθικώτσης δίνουν ένα Επικο-Τραγικό Τόνο γιά την Ανάσταση που παντρέυεται τον Ηλιο.
´Σήμερα Παντρεύουμε τον Ηλιο
τον Ηλιο με τη Νυφη τη μονάκριβη
Την Πασχαλιά.
Πασχαλιά μας ,Κοπελιά μας
κάμποι,θάλασσες,Βουνά μας
μάνες ,κόρες σκοτωμένα αδέλφια ,
πατεράδες
ενα δέντρο,μια ρίζα μιά πηγή,μιά βρύση.
Σήμερα παντρεύουμε τον Ηλιο,
τον Ηλιο με τη Νυφη την μονάκριβη την Πασχαλιά.!!!
Πολυχρόνιος Ημέρα
Υπερμάχω-Υπερμάχω
Η ΕΜΙ κυκλοφόρησε ξανά τον δίσκο(ιδιαίτερα επιμελημένη έκδοση) σε μιά πολύ καλή επεξεργασία τό 2003 μαζί μέ τούς Λιποτάκτες(4 συγκινητικά τραγούδια τού Μίκη πού τραγουδά ο ίδιος, σέ ποίηση τού αδελφού του και πρόωρα χαμένου, Γιάννη Θεοδωράκη).
O Δίσκος αποτελεί κυριολεκτικά περίτρανη απόδειξη πώς ο Θεοδωράκης είναι ένας ογκόλιθος τής Ελληνική Μουσικής.
Και επειδή στίς μέρες μας,πλήν εξαιρέσεων,στον Τόπο μας επικρατούν κυριολεκτικά ο συρφετός και τά σκουπίδια καλό είναι να ανακαλουμε στην Μνήμη μας μεγάλες στιγμές της Ελληνικής Τέχνης...
Το Τραγούδι τού Νεκρού Αδελφού αποτελεί Υμνο στην Συμφιλίωση αλλά και στην Διατήρηση τής Μνήμης.Αληθινό Διαχρονικό Διαμάντι.
Αυτό που ακριβώς ζητούσε ο Συνθέτης:'Παλλαϊκή Εθνική Ενότητα´.
Μπορεί τά λόγια του απο ορισμένους να θεωρούνται ´ξεπερασμένα´.
Ομως οι Εποχές ,μιάς και η Ιστορία ποτέ δέν τελειώνει,τά επαναφέρουν στο τώρα, απολύτως επίκαιρα και αναγκαία.
Και μιάς και σήμερα ξημερώνει μιά άλλη ´ξεχασμένη Επέτειος´ίσως είναι η καταλληλότερη στιγμή γιά να παρουσιαστεί ο δίσκος..
Για να θυμόμαστε αυτούς πού τόλμησαν και αντιστάθηκαν σε χαλεπούς καιρούς στην Λαίλαπα.
Και γιά την Χαμένη Γενιά τής δεκαετίας 40-50 πού πέρασε τά καλύτερά της χρόνια σέ βουνά ,λαγκάδια και φυλακές.
Και ποιός ξέρει....
Μπορεί κάποια στιγμή ´Νά πάρουν τά Ονειρα Εκδίκηση´.
Μικης Θεοδωράκης.
Εχουν ήδη προηγηθεί Ο Επιτάφιος ,Τά Επιφάνια και η Πολιτεία.
Ο Μίκης ήδη έχει αρχισει να σχεδιάζει τό ´Αξιον Εστί´.
Στά 1961 έχει αρχίσει να συλλαμβάνει τήν ιδέα τής δημιουργίας μιάς ´Λαϊκής Τραγωδίας´και στό Παρίσι αρχίζει νά γράφει τά πρώτα τραγούδια γιά τά Νεκρά Αδέλφια.
´Ηθελα νά μήν σβήσει η Μνημη τού Λαού.Πώς νά μνημονεύσω καί πώς να τιμήσω καλύτερα το λαϊκό χορό τών χορών ,τον Ζεϊμπέκικο ,από το να τόν παντρέψω μέ την θεματολογία τών πρόσφατων παθών τού Ελληνικού Λαού?O Zεΐμπέκικος γιά τόν πολύ κόσμο σημαίνει ταβέρνα ,σπάσιμο πιάτων,διασκέδαση.
Γιά μένα όμως είχαν περάσει μόλις δέκα χρόνια απ´τόν καιρό πού τόν χορέυαμε στίς σκηνές στό Μακρονήσι μέ την σκέψη γεμάτη μέ άλλου είδους προσδοκίες και όνειρα.......................Η Θεματολογία ,παρμένη απο τήν Μυθολογία τού Εμφυλίου,ήταν μοιραίο να μέ οδηγήσει σέ σκέψεις.......Μήπως προβάλλοντας τό Κακό τής Εμφύλιας Διαίρεσης στίς πιό ακραίες του μορφές μπορούσαμε νά το ξορκίσουμε ντύνοντάς το μέ τά ρούχα τής ποίησης και τής Μουσικής?Nά χτίσουμε πέτρα-πέτρα τό Δράμα και ν´αφήσουμε τά γεγονότα να διαδραματίσουν το ρόλο τής Μοίρας πού οδηγεί στίς συγκρούσεις στήν ύστατη συνέπεια:Tήν προδοσία,τό Μίσος ,τόν Θάνατο ώστε να μήν μπορεί να υπάρξει άλλη λύση εξόν από τήν Κάθαρση?Τήν Παλλαϊκή Εθνική Ενότητα.?´
Αυτά γράφει ο Μίκης Θεοδωράκης στά 1996.
To 1962 καί ενώ νοσηλεύεται στο Σανατόριο Τσαγκάρη από βαρειά υποτροπή τής Φυματίωσης, τόν επισκέπτεται ο Μάνος Κατράκης όπου τού ζητά να ανεβάσουν τά Τραγούδιά του στο Θέατρο Καλουτά σάν μιά Λαϊκή Παράσταση.
Ο Κατράκης επένδυσε ότι είχε και δέν είχε γιά την Παράσταση η οποία είχε Πρεμιέρα τον Οκτώβριο τού 1962.
Σκηνοθέτης ο Πέλλος Κατσέλης,Χορογράφος η σπουδαία Ζουζού Νικολούδη.
Πρωταγωνιστικούς ρόλους ανέλαβαν οι Μάνος Κατράκης,Βέρα Ζαβιτσιάνου,Νίκος Ξανθόπουλος,Μαρία Κωνσταντάρου,Θόδωρος Εξαρχος,Δέσποινα Μπεμπεδέλη.
Στον ρόλο τού Τραγουδιστή ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης.
Μπουζούκι έπαιζαν οι δυό νέοι ,τότε, συνεργάτες τού Μίκη,ο Λάκης Καρνέζης και ο Κώστας Παπαδόπουλος.
Η Μυθολογία στηρίχτηκε στην Αρχαία Τραγωδία και στον αλληλοσπαραγμό τού Ετεοκλή και τού Πολυνείκη ,τών δύο αδελφών πού στράφηκαν ο ένας κατά τού άλλου.
Και η Μάνα η Ιοκάστη πού ´διαλύεται´ θρηνώντας τά Νεκρά Παιδιά της...
Αυτός ο Πανάρχαιος Μύθος πού πήρε σάρκα και οστά σε όλη την Ανθρώπινη Ιστορία καί κάποια στιγμή τό 1944 ´επισκέφθηκε´ξανά τον Γενέθλιο Τόπο μέ τά γνωστά Τραγικά Αποτελέσματα.
Η παράσταση ´άντεξε´μόλις 4 μήνες...
Δέχτηκε απόλες τίς πλευρές επιθέσεις ή και σιωπή...
Η Νικήτρια Παράταξη εξαπέλυσε μύδρους εναντίον της και η εφημερίδα ´Αυγή´σιώπησε...
Ταυτόχρονα η κομματική γραφειοκρατία τής Αριστεράς έκανε ότι μπορούσε γιά νά τήν συκοφαντήσει.
Στόν Κατράκη διατάχτηκε κατάσχεση τής Περιουσίας του γιά χρέη...............
Την ίδια εποχή ηχογραφείται το έργο γιά πρώτη φορά μέ τόν Μπιθικώτση και Χορωδία.
Τραγουδούν ακόμα η Βέρα Ζαβιτσιάνου(Προδομένη μου Αγάπη)και η Δέσποινα Μπεμπεδέλη(Κοιμήσου Αγγελούδι μου).
O Mικης αναφέρει:'Εγραψα το πρώτο τραγούδι και το ονόμασα "Το Ονειρο". Κι ένιωσα πως ολόκληρο το έργο βρισκότανε "τελειωμένο" μέσα στο λόγο, στη μουσική και στην κίνηση αυτού του τραγουδιού... Η Μάνα, ο Ηλιος, τ' αδέλφια που ψάχνονται για ν' αλληλοσφαγούν, το χώμα, η γη μας, όπου μπήγουνε μαζί τα φονικά μαχαίρια για να αναβλύσει το Νερό, όσο είναι τα δικά μας μυθικά πρόσωπα και σύμβολα, άλλο τόσο είμαστε κι εμείς οι ίδιοι. Η τελική αλήθεια, η σοφία της γης που μας τρέφει και που μας δέχεται, αναβλύζει από τα σπλάχνα της σαν το νερό, ξεπηδά σαν πηγή............Tο τραγούδι είναι το χορικό. Το μέσο που ενώνει τους ανθρώπους στο γλέντι τους ή στη λύπη τους. Ειδικά για τον Ελληνα, το τραγούδι είναι με τον αέρα, με το νερό, το ψωμί και την ελευθερία, το πιο αναγκαίο. Επιπλέον, το τραγούδι είναι στοιχείο ενότητας και ο ελληνικός λαός αισθάνεται πολλές φορές την ανάγκη να δείξει την ενότητά του με το τραγούδι».
Στήν αρχική ηχογράφηση δεν υπάρχει τό τραγούδι ´Αλυσίδα´τό οποίο ´κόπηκε ´απο την Λογκρισία.
Οι στίχοι είναι όλοι τού Μικη Θεοδωράκη πλήν τού Νανουρίσματος πού γράφτηκαν απο τον Κώστα Βίρβο.
Το Τραγούδι τού Νεκρού Αδελφού έχει πέντε απο τά σημαντικότερα Ζεϊμπέκικα τής Ελληνικής Μουσικής,πού έχουν γραφτεί ποτέ.
Η φωνή τού Μπιθικώτση ώριμη και μεστή πλέον τά αποδίδει με τρόπο συγκλονιστικό.
Ουδείς άλλος Τραγουδιστής πού αναμετρήθηκε μαζί τους κατόρθωσε νά πλησιάσει έστω κατ´ελάχιστον την μνημειώδη ερμηνεία τού Γρηγόρη.
Το έργο αρχίζει μέ ένα Ορχηστρικό κομμάτι(Δοξαστικό)γεμάτο τρυφερότητα,συγκίνηση και ρώμη.
Ακολουθεί ο ´Απρίλης´ τραγούδι χαρούμενο και σέ επιφανειακή αντίθεση με το περιεχόμενο τού Δίσκου...
Ενας Υμνος στην Ανοιξη , στον Ερωτα και στην Κοινότητα.
Ακολουθεί ´Το Ονειρο´,ενα πραγματικό αριστούργημα.Ο Μπιθικώτσης μιλά μέ αυτή την μοναδική μεταλλική φωνή γιά τούς δυο γιούς πού πήγαν να αλληλοσφαγούν αλλά μέ το πού έμαθαν πώς η Μάνα τους πέθανε πέταξαν τά μαχαίρια και έτρεξαν να τής κλείσουν τά μάτια.
Μετά το εισαγωγικό κουπλέ ακολουθεί μιά απο τίς πιό ανατριχιαστικές στροφές τού Συγχρονου Ελληνικού Τραγουδιού.
´Ενας για την Ανατολή
κι ο άλλος για την Δύση
και σύ στην μέση μοναχή
μιλάς,ρωτάς τον Ηλιο.
.......................
Ηλιε πού βλέπεις τά βουνά,
που βλέπεις τά ποτάμια
όπου θωρείς τά πάθη μας
και τίς φτωχές Μανούλες
Αν δείς τον Παύλο φώναξε
και τον Ανδρέα πές μου.
Μ´έναν καημό τ´ανάστησα
μ´ένα λυγμό τά εγέννα.
........................................
Στης Μανας τρέχουνε κι οι δυό
το νεκρικό κρεβάτι
μαζί τά χέρια δίνουνε
τής κλεινουνε τά μάτια
Και τά Μαχαίρια μπήγουνε
βαθιά μέσα στο Χώμα
κι απέκει ανάβλυσε νερό
να πιείς ,να ξεδιψάσεις.
Το επόμενο Τραγούδι είναι ένα λυρικότατο Νανουρισμα πού αποδίδεται από την Γιώτα Λύδια στον αρχικό δίσκο(παροτι δεν αναφερεται ως ερμηνευτρια) ενώ στην επανέκδοση τής Κασετίνας τού 1988 τού Συνθέτη ερμηνεύεται απο την Μπεμπεδέλη.
'Koιμήσου Αγγελούδι μου,
να γίνεις σάν ατσάλι
Να γίνει η Καρδούλα σου
σαν τού Χριστού μεγάλη
για να μην πείς μες στην Ζωή σου
´δέν μπορώ´
κι αν πρέπει ακόμα να σηκώσεις
και Σταυρό.
Κοιμήσου Αγγελούδι μου
Γλυκά με το Τραγούδι μου´.
Ακολουθεί το κλασσικό Ζεϊμπέκικο ´Ενα Δειλινό´με τον σπαρακτικό θρήνο τής Μανας :'Eνα Δειλινό ,σέ δέσαν στον Σταυρό...................σού δέσανε τά μάτια σου,μού δέσαν την ψυχή μου.´.
Και πάλι ο Μπιθικωτσης ανεπανάληπτος.
´Η Προδομένη Αγάπη´τραγουδισμένη λυρικά και μέ την αναλογη θεατρικότητα απο την Βερα Ζαβιτσιάνου είναι τραγούδι πού δείχνει γιά άλλη μιά φορά ότι ο Μίκης αδικείται όταν θεωρείται ´επικός συνθέτης´.
Μετά από μιά αντρίκια εισαγωγή μπουζουκιού σέ άλλο ένα κλασσικό ρυθμό Ζεϊμπέκικου ο Μπιθικώτσης τραγουδά:
Tον Παυλο και τον Νικολιό
τούς πάνε για ταξίδι
μέ βάρκα δίχως άρμενα
μέ πλοίο δίχως ξάρτια
Τ´αρμενα τάκαψε φωτιά
τά ξάρτια καταιγίδα
και το ταξίδι θάνατος
πού γυρισμό δεν έχει.
Τού Παύλου και του Νικολιού
Οι Μανες πάν ανταμα
ρωτούν το χώμα να τούς πεί
και κείνο βγάζει Αίμα
Δεν είναι αναστεναγμός
που βγαίνει απ´τό Χώμα
μόνο πηγή λαχταριστή
νά πιείς να ξεδιψάσεις´.
!!!!!!!!!!!!!!!
Καί φτάνουμε στην μεγαλύτερη στιγμή τού δίσκου :'Στά Περβόλια´.
Πρόκειται γιά μιά απο τίς πιό σημαντικές στιγμές τής Ελληνικής Μουσικής.
Ο Ρυθμός Ζεϊμπέκικος και οι παραπομπές απ´ευθείας στον Διγενή Ακρίτα και την μάχη του Στα Μαρμαρένια Αλώνια με τον Χάρο.
´Στά Περβόλια
μέσ στούς ανθισμένους Κήπους
αν σε πάρω ,Χάρε ,στο Κρασί
αν σε πάρω στο Χορό και στο Τραγούδι
τότε χάρισε μου μιάς νυχτιάς ζωή.
Κράτα την Καρδιά σου Μανα γλυκιά
κι´εγώ ειμ´ο Γιός πού γύρισε για μιά σου Ματιά
Αχ γιά μια Ματιά....
για το Μετωπο σάν έφυγα Μανούλα
εσύ δεν ήρθες να μέ δείς.
Ξενοδούλευες
και πήρα μόνος μου το τρένο
πού με πήγε πέρ´απ την Ζωή´.
Εδώ είναι ολόκληρη η Σταυρωμένη Ελλάδα και οι παραδόσεις της.
Το κρασί,ο Χορός ,το Τραγούδι ,η Μάχη με τον Χάρο ,η Ανάσταση μέσα από τόν θρήνο,η Αρχοντιά τού Τρόπου μας(πού όλο και λιγοστεύει πιά)...
Ο Μπιθικώτσης τραγουδά σαν Ψάλτης στά Εγκώμια τής Μεγάλης Παρασκευής.
Kαι μόνον αυτό το Τραγούδι να έγραφε ο Μίκης έφτανε.
Ο δίσκος τελειώνει μέ το Δοξαστικό(Eνωθείτε).
Bασισμένο στόν αρχικό ρυθμό τού ορχηστρικού Δοξαστικού,η Χορωδία και ο Μπιθικώτσης δίνουν ένα Επικο-Τραγικό Τόνο γιά την Ανάσταση που παντρέυεται τον Ηλιο.
´Σήμερα Παντρεύουμε τον Ηλιο
τον Ηλιο με τη Νυφη τη μονάκριβη
Την Πασχαλιά.
Πασχαλιά μας ,Κοπελιά μας
κάμποι,θάλασσες,Βουνά μας
μάνες ,κόρες σκοτωμένα αδέλφια ,
πατεράδες
ενα δέντρο,μια ρίζα μιά πηγή,μιά βρύση.
Σήμερα παντρεύουμε τον Ηλιο,
τον Ηλιο με τη Νυφη την μονάκριβη την Πασχαλιά.!!!
Πολυχρόνιος Ημέρα
Υπερμάχω-Υπερμάχω
Η ΕΜΙ κυκλοφόρησε ξανά τον δίσκο(ιδιαίτερα επιμελημένη έκδοση) σε μιά πολύ καλή επεξεργασία τό 2003 μαζί μέ τούς Λιποτάκτες(4 συγκινητικά τραγούδια τού Μίκη πού τραγουδά ο ίδιος, σέ ποίηση τού αδελφού του και πρόωρα χαμένου, Γιάννη Θεοδωράκη).
O Δίσκος αποτελεί κυριολεκτικά περίτρανη απόδειξη πώς ο Θεοδωράκης είναι ένας ογκόλιθος τής Ελληνική Μουσικής.
Και επειδή στίς μέρες μας,πλήν εξαιρέσεων,στον Τόπο μας επικρατούν κυριολεκτικά ο συρφετός και τά σκουπίδια καλό είναι να ανακαλουμε στην Μνήμη μας μεγάλες στιγμές της Ελληνικής Τέχνης...
Το Τραγούδι τού Νεκρού Αδελφού αποτελεί Υμνο στην Συμφιλίωση αλλά και στην Διατήρηση τής Μνήμης.Αληθινό Διαχρονικό Διαμάντι.
Αυτό που ακριβώς ζητούσε ο Συνθέτης:'Παλλαϊκή Εθνική Ενότητα´.
Μπορεί τά λόγια του απο ορισμένους να θεωρούνται ´ξεπερασμένα´.
Ομως οι Εποχές ,μιάς και η Ιστορία ποτέ δέν τελειώνει,τά επαναφέρουν στο τώρα, απολύτως επίκαιρα και αναγκαία.
Και μιάς και σήμερα ξημερώνει μιά άλλη ´ξεχασμένη Επέτειος´ίσως είναι η καταλληλότερη στιγμή γιά να παρουσιαστεί ο δίσκος..
Για να θυμόμαστε αυτούς πού τόλμησαν και αντιστάθηκαν σε χαλεπούς καιρούς στην Λαίλαπα.
Και γιά την Χαμένη Γενιά τής δεκαετίας 40-50 πού πέρασε τά καλύτερά της χρόνια σέ βουνά ,λαγκάδια και φυλακές.
Και ποιός ξέρει....
Μπορεί κάποια στιγμή ´Νά πάρουν τά Ονειρα Εκδίκηση´.
