Δύο Αντιθέσεις

Τον Paul Hindemith τον αντιλαμβάνομαι σαν μια οντότητα διχασμένη. Σαν μια ψυχή που ισορροπούσε συνεχώς ανάμεσα στο παρελθόν και στον νεωτερισμό χωρίς να μπορεί να προσεγγίσει το παρόν αποτελεσματικά. «Οσμίζομαι» επίσης έναν βαθύτερο ορθολογιστή. Ένα άτομο που βιώνει την «τάξη» με τρόπο προσωπικό και εγκεφαλικό. Ο θάνατος θα πρέπει να του προκαλούσε τρόμο όπως και οτιδήποτε άλλο δεν θα μπορούσε να ταξινομήσει αποτελεσματικά στο προσωπικό του σύστημα αξιών. Πιστεύω πως τέτοιου είδους άνθρωποι σπάνια έχουν κλίση στην σύνθεση. Όταν όμως αυτό συμβαίνει το αποτέλεσμα είναι τουλάχιστον άξιο λόγου.

Θα ήθελα να σας πω δυο λόγια για ένα έργο που αδικαιολόγητα δεν βρίσκεται στα μεγαλύτερα έργα που έχουν γραφεί για το φλάουτο (αν κρίνουμε από τις ηχογραφήσεις και τις συναυλίες που παρουσιάζεται). Δεν είμαι πολύ του γραψίματος και γενικώς προσέχω τι γράφω και τι λέω. Στο συγκεκριμένο έργο δεν μπορώ να αντισταθώ όμως μιας και εκτίθεμαι σε αυτό τους τελευταίους 6 μήνες σχεδόν καθημερινά (λόγω μελέτης) και με έχει συνεπάρει. Τι άλλο λοιπόν από τη σονάτα του συνθέτη για φλάουτο.

Η σονάτα είναι γραμμένη κάπου τη δεκαετία του 30 αν δεν κάνω λάθος και ανήκει στην ώριμη εποχή του Hindemith από πλευράς σύνθεσης. Η διάρκεια της είναι σχετικά μικρή σε όφελος της πυκνής έκθεσης ιδεών και της έλλειψης πολυλογίας. Ένα διαμάντι κατά την γνώμη μου φυσικής οικονομίας και λιτότητας. Τίποτα δεν φαίνεται λίγο και τίποτα περιττό.

Το πρώτο μέρος βασίζεται σε ένα θέμα νοσταλγικό. Ένα μικρό σπάσιμο στα χείλη και ένα χαμόγελο στα μάτια. Γρήγορα θα μεταλλαχθεί σε κάτι πιο ύπουλο και θα περάσει διάφορες εξάρσεις και (α)τονικά παιχνιδίσματα που δημιουργούν μια λανθάνουσα δύναμη η οποία όμως δεν ξεσπά ουσιαστικά. Το πρώτο μέρος «διακόπτεται» δύο φορές από μια έντονα λυρική και τονική μελωδία για να επανέλθει πάλι στην εγρήγορση και στην εναλλαγή και να τελειώσει με ένα παιχνιδιάρικο φινάλε. Το δεύτερο αργό μέρος… Δεν ξέρω τι να γράψω. Ένα τραγούδι στο φλάουτο. Μια σκοτεινή συνοδεία από το πιάνο. Μια μελωδική γραμμή που ισορροπεί ψυχολογικά από την ομορφιά στον πόνο. Μια εξαιρετική κορύφωση. Όλα αυτά που νιώθεις όταν ζαλισμένος λίγο από το ποτό, τρέχει ένα δάκρυ από τα μάτια σου. Απλά υπέροχο.

Μια μικρή ανάσα και βουρ για το Scherzo. Πανέξυπνο στο γράψιμο, δυναμικό και χαρούμενο χωρίς να λείπουν οι αντιθέσεις και εδώ βέβαια. Μια συνεχής φάρσα. Στο τρίτο μέρος υπάρχει μια πανέμορφη μελωδία στην χαμηλή περιοχή του φλάουτου που επαναλαμβάνεται δύο φορές στην μέση και στο τέλος του μέρους όπου και σβήνει. Attacca στο τέταρτο πολύ μικρό μέρος. Συνεχίζει το χιουμοριστικό πνεύμα του προηγούμενου αλλά σε άλλο επίπεδο. Είναι μια απόλυτα δομημένη ρυθμικά μελωδία τόσο στο φλάουτο όσο και στο πιάνο χωρίς καμία τονική βάση**. Όλα είναι στον αέρα εκτός από δύο κλασσικές τονικές πτώσεις, μια στην εισαγωγή και μια στο φινάλε όπου όλα "δένουν" μεταξύ τους και προκαλούν με την καταφανή τους αντίθεση ένα χαμόγελο στον ακροατή.

Αντίθεση νούμερο 1 λοιπόν είναι το έργο αυτό καθεαυτό και βαθύτερα ο συνθέτης όπως τον αντιλαμβάνομαι.

Η δεύτερη αντίθεση αφορά στην εκτέλεση που θα σας προτείνω. Η εκτέλεση έρχεται από έναν νέο μουσικό που ονομάζεται Mathieu Dufour και βγάζει το ψωμί του στην ορχήστρα του Σικάγο. Ο κύριος δεν έχει γράψει πολλά πράγματα (δυστυχώς αν κρίνω από τη συγκεκριμένη δουλειά). Στο CD της Harmonia Μundi δουλεύει με κάποιον Aleksandar Madzar στο πιάνο τον οποίο δεν τον γνωρίζω αλλά παίζει εξαιρετικά στην συγκεκριμένη δουλειά. Η αντίθεση που αναφέρω έγκειται στη ρομάντικη προσέγγιση του έργου. Μια αντικονφορμιστική εκτέλεση, ενάντια στους θεωρητικούς που θέλουν τον Hindemith να αντιμετωπίζεται σαν κλασσικός.

Το πρώτο μέρος παίζεται σε σχετικά αργό tempo και οι αργές «διακοπές» που αναφέρω παραπάνω είναι ίσως υπέρμετρα rubato για μια νεοκλασική προσέγγιση του συνθέτη αλλά λειτουργούν άψογα στο ύφος που έχουν επιλέξει οι μουσικοί. Το παίξιμο του ντουέτου στο αργό μέρος απογειώνεται. Πρόκειται για μια απλά καταπληκτική εκτέλεση του μέρους αυτού. Η άψογη τεχνική (εκπληκτικός έλεγχος αναπνοής και ήχος) του Dufour υπηρετεί την μουσικότητα και την ερμηνεία στο μέγιστο (και όχι το αντίθετο). Ο ρυθμός είναι αργός (πιο αργός από αυτό που δηλώνει ο συνθέτης) χωρίς όμως να «κάθεται». Οι μουσικοί απλά δίνουν χρόνο στις φράσεις και στις μελωδίες να εντυπωθούν στον εγκέφαλο του ακροατή. Το συγκεκριμένο μέρος το βάζω πάντα να το ακούσω δεύτερη φορά. Το τρίτο εκτελείται εμφατικά. Πολύ γρήγορο tempo και άριστο ως προς το πνεύμα του έργου ενώ στην ίδια λογική κινείται και το finale. Από τις εκτελέσεις που έχω ακούσει και την ταπεινή μου προσωπική πείρα πάνω στο έργο θεωρώ την εκτέλεση άψογη.
Σαν κερασάκι παίρνετε και δύο πολύ καλές εκτελέσεις στις σονάτες του Poulenc και του Martinu (αν και όχι οι καλύτερες που έχω ακούσει).


*ενδέχεται να είναι φούγκα, δεν το έχω ψάξει στο πιάνο
** Το «τέχνασμα» θυμίζει λίγο το 2ο κονσέρτο για βιολοντσέλο του Shostakovich (3ο μέρος).

Το παίξιμο του Rampal στα συγκεκριμένα session που αναφέρεσαι Δαμιανέ είναι τουλάχιστον αδιάφορο (τόσο στον Hindemith όσο και στα άλλα έργα). Και εγώ τον αγαπώ τον χοντρούλη αλλά μέσα στα πολλά καλά, έχει κάνει και αρκετές πατάτες.

Κινδυνεύεις να δημιουργήσεις λάθος άποψη για το έργο...

Ευχαριστώ

Re: Απάντηση: Δύο Αντιθέσεις

Δαμιανός Δημητριάδης said:

Τελικά δεν έχει μέσα Χίντεμιτ. Μόνο Ντεμπισσύ, Προκόφιεφ και Πουλένκ. Θα ψάξω το δίσκο που προτείνεις και θα τον πάρω. Μήπως γνωρίζεις και καμιά αξιόλογη 'αντιρομαντική' εκτέλεση;

Click to expand...

Σε ένα διπλό CD Erato που λέγεται 20th Century Master Pieces έχει του Hindemith.

Δυστυχώς δεν υπάρχει πληθώρα εκτελέσεων για το έργο για να διαλέξεις. Είναι κάτι το οποίο αναφέρω και παραπάνω, ότι το έργο για κάποιο λόγο "δεν παίζεται". Δεν καταλαβαίνω τι τους φταίει ο Hindemith και τον σνομπάρουν τόσο. Κανένας από τους "πρωτοκλασσάτους" (εκτός του Rampal) δεν έχει γράψει την sonata (πχ. Gallois, Pahud, Marion, Larrieu, Debost, κτλ.) τουλάχιστον απ' όσο γνωρίζω.

Πέρα του Rampal λοιπόν, την έχω ακούσει και σε μια συλλογή από έργα Hindemith (δεν θυμάμαι δυστυχώς ποια αλλά ήταν αδιάφορες εκτελέσεις) και σε έναν δίσκο φίλου από κάποιον τσέχο(σλοβάκο; ) φλαουτίστα άγνωστο σε μένα. Αυτή ήταν μια καλή προσσέγγιση απ' ότι θυμάμαι.

Δεν βοηθάω πολύ ε; Νομίζω ότι πρέπει να με εμπιστευτείς. :flipout:
Και μη παίρνεις το ρομαντικό τόσο τοις μετρητοίς. Ξέρει να κρατάει τις ισσοροπίες του ο άνθρωπος.

Έχω την εντύπωση ότι η μουσική δωματίου που έγραψε ήταν στην "ώριμη" εποχή του σε σχέση με την ενασχόληση του με το συμφωνικό μέσο. Πήρα και εγώ αυτό για να ακούσω κάτι παραπάνω από hindemith.

Συμφωνώ με τον Busoni όσο αφορά τις συμφωνικές μεταμορφώσεις. Ποιο ενδιαφέρον έργο το κονσέρτο για βιολί (αν και δεν είμαι fan της φόρμας του κονσέρτου) αλλά ακόμα περισσότερο η συμφωνία Mathis der Maler. Δυστυχώς αυτή την εποχή δεν έχω πολύ χρόνο για ακούσματα και δεν έχω καταφέρει να εμβαθύνω αλλά οι πρώτες εντυπώσεις είναι πολύ καλές.

Επόμενο βήμα είναι να ακούσω και άλλη μουσική δωματίου αν και οι ηχογραφήσεις σπανίζουν. Δαμιανέ περιμένω τη δευτερολογία .

Το έργο θα ακουστεί μεταξύ άλλων σύγχρονων έργων για φλάουτο πιάνο την Τετάρτη 16 Απριλίου (αύριο δηλαδή) στο Athenaeum από το dueto Νικολόπουλος (φλάουτο)- Καράλη (πιάνο). Δύο ταλαντούχοι και έμπειροι μουσικοί που προσωπικά εκτιμώ.
Δεν σας κρύβω ότι ειδικά για αυτό το έργο έχω ιδιαίτερη αγωνία ως προς την εκτέλεση που θα ακούσω.

Λοιπόν αφού διαφήμισα τα παιδιά, ας πω και την άποψη μου για τη συναυλία.

Το ντουέτο μολονότι είναι πρόσφατο σχετικά, έδειξε δείγματα γραφής πάρα πολύ καλά. Δουλεμένοι, με μπόλικες πρόβες στο κεφάλι τους, απέπνεαν αυτό που σπάνια βλέπεις πια σε συναυλίες, το σεβασμό στον ακροατή. Ο ήχος τους τόσο προσωπικά όσο και σαν duo ήταν πολύ καλός και αυτές μικρές λεπτομέρειες που κάνουν τη μουσική δωματίου όμορφη ήταν εκεί να μας χαρίσουν χαρά. Την πιανίστα την γνωρίζω και την έχω ξαναακούσει οπότε δεν είχαμε εκπλήξεις. Είναι μια πιανίστα "βράχος" χωρίς όμως να της λείπει η μουσικότητα. Με λίγα λόγια λουκούμι για τη μουσική δωματίου. Τον Νικολόπουλο τον ήξερα μόνο σαν όνομα μέχρι πρόσφατα που γνωριστήκαμε σε μια συναυλία. Νομίζω ότι είναι από τους ανθρώπους που σε κερδίζουν από τη πρώτη στιγμή. Το παίξιμο του συντάσεται με τη φυσιογνωμία του. Ζεστό και γλυκό χωρίς αυτό να σημαίνει γλυκανάλατο με μπόλικες και εντυπωσιακές δόσεις δεξιοτεχνίας.

Το πρόγραμμα άρχισε με τις 3 ρομάντσες του Schumann, έργο που είναι για όμποε αλλά η μεταγραφή του για φλάουτο είναι επιτυχημένη και χαίρει αποδοχής. Χωρίς να είναι σε καμία περίπτωση άσχημα παιγμένο, το έργο έφαγε την κρυάδα της αρχής. Σύμφωνα με αυτά που άκουσα μετά είμαι σίγουρος ότι θα μπορούσε να παιχτεί ακόμα καλύτερα. Όσοι δεν το έχετε ακούσει το συστήνω ανεπιφύλακτα. Μετά άρχισαν τα άγνωστα σε μένα έργα. Πρώτα 5 μικρά κομματάκια του Rota. Παιχνιδιάρικα και τραγουδιστικά περισσότερο σε ένα πλήρως τονικό περιβάλλον παρά την ημερομηνία γραφής (κάπου στη δεκαετία του 70 αν θυμάμαι καλά). Έπειτα ένα νέο έργο του Γιώργου Μηνά με ονομασία "το μέγα Έψιλον". Το έργο ήταν στο ιδιόμορφο στυλ του συγκεκριμένου συνθέτη που παρόλο ότι καταθέτει πολλές και αξιόλογες συνθετικές ιδέες, πολλές φορές υπερβάλει με αποτέλεσμα κατά την άποψη μου να μειώνει την συνολική εικόνα του έργου του. Το πρώτο μέρος έκλεισε με ένα ακόμα σύγχρονο έργο, τη Sonatina κάποιου Burton (άγνωστος σε μένα). Πολύ ενδιαφέρον έργο παρόλο που ήταν μεταγραφή του ιδίου από σόλο πιάνο για το συγκεκριμένο σχήμα.

Δεύτερο μέρος με βαρύ πυροβολικό. Αρχίζουμε με Hindemith. Πολύ καλά παιγμένη η sonata αλλά με ένα ύφος διαφορετικό από αυτό που προσωπικά πιστεύω (και προτείνω μέσω της συγκεκριμένης εκτέλεσης). Δεν πειράζει καλά να είμαστε να έχει ο καθένας τις απόψεις του. Συνέχεια με τη Sonatina του Dutilleux. Ένα πολύ όμορφο όσο και δύσκολο έργο το οποίο παίχτηκε εξαιρετικά. Σε αυτό το σημείο είχα αρχίσει να λυπάμαι τον φλαουτίστα :grinning-smiley-043 . Το πρόγραμμα ήταν μεγάλο και σχεδόν όλα τα έργα απαιτούσαν δεξιοτεχνία. Το φινάλε για μένα ήταν η απογοήτευση. Ένα ακόμα σύγχρονο έργο κάποιου Mike Mower το οποίο στο βωμό της δεξιοτεχνικής γραφής (τόσο συνθετικά όσο και οργανικά) θυσίασε την όποια μουσική ιδέα. Δεν κατάφερε να με αγγίξει. Πολυλογάς.

Φέτος είχα (και θα έχω πιστεύω) την ευκαιρία να παρακολουθήσω πολλές συναυλίες. Ήταν μια από τις καλύτερες μέχρι στιγμής.