Γεύση μέντας.

Πιό πολύ αγαπώ την τρελλιάρα.
Την ...απρόβλεπτη.

Αν με ρωτήσετε ποιά από τις 9 αδελφές μου αρέσει περισσότερο, θα σας απαντήσω η 7η.
Εχει κάτι Βακχικό αυτή η Συμφωνία. Για μένα είναι και η πιό ηφαιστειογενής. Είναι μιά εξαίσια σύνθεση από αντιθέσεις: άλλοτε επιβλητική και πομπώδης, άλλοτε ελεγειακή, αλλοτε διαχυτική κι άλλοτε καθαρά παγανιστική. Aπό κατασκευαστική άποψη, θεωρείται η τελειότερη που έγραψε ποτέ ο Beethoven. Ο Wagner την αποκαλούσε “Αποθέωση του Χορού”.
Η Orfeo συνεχίζει την εξόρυξη διαμαντιών από τα αρχεία της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας. Προτείνει εδώ μιά ζωντανή εκτέλεση της 7ης, με τον Carlos Kleiber και την Κρατική ορχήστρα της Βαυαρίας, από το 1982.
Ολα τα χαρακτηριστικά του Carlos υπάρχουν ανάγλυφα εδώ: έξαλλη εφευρετικότητα, ζωηρός παλμός στη ρυθμική αγωγή, αιχμηρές ατάκες, ακαταμάχητη άρθρωση είναι πάντα στην ημερήσια διάταξη. Εχεις την εντύπωση μιάς διαρκούς ορχηστρικής εκκόλαψης, λές και η μουσική γεννιέται εκείνη την ίδια χρονική στιγμή που την ακούς.
Η διαφορά με τη studio εκδοχή, του ίδιου με τη Φιλαρμονική της Βιέννης, στην Deutsche Grammophon 6 χρόνια νωρίτερα (1975), είναι χαοτική: από τη μιά η λαμπερή καλλιγραφία, η χλιδή των χροιών και των ηχοχρωμάτων, η στυλιστική τελειότητα - από την άλλη η Διονυσιακή μέθη, η ένταση στα όρια της επιθετικότητας, ο ηλεκτρισμός του live.
Αν έπρεπε οπωσδήποτε να διαλέξω τη μία από τις δυό, θα κράταγα τη “ζωντανή”.

Η μουσική του Sergei Prokofiev, πάντα μου έφερνε στο νού το κίνημα των Φοβιστών ζωγράφων, με τους έντονους και αντίθετους μεταξύ τους χρωματικούς τόνους, την ελεύθερη απόδοση των σχημάτων, τον εξοστρακισμό της προοπτικής. Φυσικά και δεν είναι easy listening: οι ρυθμοί της είναι επικρουστικοί, εκκωφαντικοί, μηχανοποιημένοι, η αρχιτεκτονική της συμπαγής, ακτινοβολεί μιά άγρια ομορφιά και είναι εμπειρία έντονη και ταυτόχρονα υπνωτική. Πολλές φορές μοιάζει γεμάτη αλλόκοτο σαρκαστικό χιούμορ. Αλλες πάλι, την πιάνει μιά κατάθλιψη που την τραβάει στα Τάρταρα. Σφυροκόπημα, στο βάθος αισθαντικό και καλαίσθητο. Με έντονες εμμονές γύρω από τους Αναγεννησιακούς χορούς -gavotte, courante, menuet- παίζει με τις κακοφωνίες όταν δεν είναι πυκνά πολυφωνικό. Μοιάζει με παραμυθένιο κόσμο γεμάτο σκιές, ενδιαίτημα για γκροτέσκες εφιαλτικές φιγούρες, παραισθησιακές οπτασίες. Ο χορός είναι σχεδόν πανταχού παρών.
Η Σταχτοπούτα είναι αδίκως ένα από τα υποβαθμισμένα μπαλέτα του μεγάλου Ρώσου: ζεί στη σκιά του Ρωμαίου και της Ιουλιέττας.
O Prokofiev ετοίμασε μιά πιανιστική εκδοχή με μινιατούρες απ το μπαλέτο, μεταγραμμένες για σόλο πιάνο, για τις συναυλίες (opp. 95, 97 και 102). Ο Pletnev όμως προτίμησε να μεταγράψει για δύο πιάνα, αρκετά από τα μέρη της ορχηστρικής εκδοχής op. 87. Τα αφιέρωσε στη Martha Argerich, που συμπράττει εδώ μαζί του. Το αποτέλεσμα είναι συναρπαστικό. Σαν συμπλήρωμα, μιά εκπληκτική επίσης εκτέλεση για πιάνο για 4 χέρια, του “Η μάνα μου η χήνα” του Maurice Ravel: ένα ηχητικό ταξίδι στον υπέροχο και τρομαχτικό κόσμο της παιδικότητας.

H Φαντασία KV. 475 του Mozart, είναι το πιο δραματικό κομμάτι για σόλο πιάνο που γράφτηκε το 18ο αιώνα. Θεωρείται ότι προαναγγέλει τον Beethoven. Eίναι ένα έργο σκοτεινό, εκρηκτικά πυκνό και λακωνικό που, κατά τον Alfred Einstein, δείχνει σε όλο του το μεγαλείο τον αυτοσχεδιαστή Mozart, “την ικανότητά του να ενδίδει στην πιο μεγάλη ελευθερία και τόλμη της φαντασίας του, στις πιό ακραία αντιθετικές ιδέες, στην πιο απεριόριστη ποικιλία λυρικών και δεξιοτεχνικών στοιχείων, την ίδια ώρα που διαφυλάττει, σαν κόρη οφθαλμού, τη δομική της λογική”. Ο Friedrich Gulda ήταν ιδανικός στο να γυαλίζει αυτό το εξαίσιο διαμάντι. Το παίξιμό του έμοιαζε περισσότερο με εκμυστήρευση. Διέθετε μιά χαλαρότητα που βρίσκεται κάμποσα έτη φωτός μακριά από κάθε ακαδημαϊσμό. Σίγουρα τον βοηθούσε το γεγονός ότι του άρεσαν τα πειράματα και οι αυτοσχεδιασμοί: ο Gulda ήταν ένας απ αυτούς τους υπέροχους “τρελλούς” που σπανίζουν όλο και περισσότερο στις μέρες μας. Δεν δίσταζε να διακυρήσσει, προς κάθε κατεύθυνση, πως “ο άνθρωπος, πρέπει να παίρνει τις τρέλλες του πολύ σοβαρά”. Εκτός από τζάζ, συνήθιζε να παίζει την Alla Turca σε συνθεσάϊζερ με συνοδεία ρυθμοκούτια ή άλλα ηλεκτρονικά μπλιμπλίκια. Αλλες φορές πάλι, έπαιζε μεγάλες στιγμές της πιανιστικής φιλολογίας σε συναυλίες hip-hop, περιτριγυρισμένος από ξεβράκωτες χορεύτριες.
Και, μιάς και μιλάμε για Mozart, θα σκάσω αν δεν αναφέρω εδώ το Κουιντέτο για βιόλα KV.515, το πιο περίφημο και πιο εντυπωσιακό δείγμα μουσικής δωματίου που έχει να παρουσιάσει η Δύση, πριν από τον Beethoven. Τυπικός Mozart: φαινομενικά ανάλαφρος και ανέμελος, αλλά αν τεντώσεις το αυτί σου ακούς τη μουσική να εγκυμονεί κάποιο καταστροφικό πεπρωμένο. Αφού δηλωθούν τα θέματα, αρχίζει η ανάπτυξη: καλά κρυμμένη υψηλή καλλιτεχνία, ασύλληπτος πλούτος, όχι μόνο στους συνδυασμούς και στις ερωταποκρίσεις των οργάνων αλλά και από άποψη δραματικής έκφρασης. Κυριολεκτικό τραγούδι των Σειρήνων που σου κόβει την ανάσα.
Με τους Talich Quartet και τον Karel Rehak (βιόλα), στην Calliope.

Νιώθεις να φθονείς τους τυχερούς ακροατές του γεγονότος που είναι ηχογραφημένο εδώ: ένα κονσέρτο από το φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, το 1956. Ηταν τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Mozart. Ο Nathan Milstein, εκείνη τη μέρα, δεν έπαιξε Mozart. Επαιξε κάποια από τα αγαπημένα του έργα: την 3η Σονάτα του Vivaldi, την 1η παρτίτα για σόλο βιολί του κάντορα -BWV 1002- έπειτα, με συνοδεία του Eugenio Bagnoli στο πιάνο, τη Σονάτα “Κρόϋτσερ” του Beethoven και το κονσέρτο για βιολί του Glazunov, με το πιάνο να παίζει την ...ορχήστρα: σ αυτή την όχι και τόσο μακρινή εποχή, η πρακτική του να υποκαθιστά το πιάνο τα μέρη της ορχήστρας, ήταν συνηθισμένη.
Ισως να φταίει το Σλάβικο ταμπεραμέντο, οξύ και σπαρακτικό, κι η τάση του να φορτίζει και τις πιο μικρές λεπτομέρειες με συγκινησιακό βάθος απύθμενο: ποτέ μου δεν άκουσα κάποιον να παίζει μπαρόκ όπως ο Milstein. Στον Vivaldi κυριολεκτικά αστράφτει, αλλά τι Bach είναι αυτός! Απροσμέτρητο πνευματικό βεληνεκές, αεράτος και ρωμαλέος σαν αγρίμι στην Courante, τρεμάμενος από ποιητικό ρίγος στη Gigue.
Η εκτέλεση στη Σονάτα Κρόϋτσερ είναι μέσα στις 3 ή 4 καλύτερες που άκουσα ποτέ.
Αλλά το κονσέρτο του Glazunov είναι ο πιο βασικός λόγος για να αποκτήσει κανείς αυτό το εκπληκτικό άλμπουμ. Βλέπετε, ο Milstein είχε παίξει αυτό το κονσέρτο στα μικράτα του, όταν ήταν ακόμα παιδί-θαύμα, στην ηλικία των 10 ετών, κάτω από τη διεύθυνση του ίδιου του Αλεξάντερ Κωνσταντίνοβιτς. Μάλλον αυτός είναι ο λόγος που, πέρα από την τρομαχτική τεχνική του, νιώθεις εδώ να σε διαπερνάει μιά ένταση που ραγίζει τα τσιμέντα.

...τουλάχιστον οι μισοί από τους παραπάνω δίσκους υπάρχουν, αυτή τη στιγμή που μιλάμε, στους συνήθεις υπόπτους: στα εξειδικευμένα δισκάδικα της Αθήνας.