Ο Σοστακόβιτς ήταν δύσκολος άνθρωπος. Εγκεφαλικός, μεγαλοφυής, ερμητικός αλλά και με πολλά προσωπεία, αντιφατικός. Ο Ρίχτερ είχε πει «νομίζετε πως είμαι τρελός, αυτός όμως είναι ο πραγματικά τρελός!». Αφηγήσεις και ηχογραφήσεις μαρτυρούν τη σπασμωδική εμμονή του με τα γρήγορα τέμπι και τις κοφτές, στακάτο φράσεις. Κάτι ανάλογο με το δικό μου γραφικό χαρακτήρα!
Για δεκαετίες είχε βάλει τους μουσικολόγους και τους δημοσιογράφους να κυνηγούν την ουρά τους για το κατά πόσον ήταν πιστός κομμουνιστής ή θύμα της σοβιετικής γραφειοκρατίας, για να καταλήξει κάποιος να ομολογήσει «κανέναν δεν πρέπει ν' απασχολεί το κατά πόσον ο Σοστακόβιτς ήταν πιστός κομμουνιστής, συντηρητικός εθνικιστής ή ο Ρεπουμπλικάνος Κυβερνήτης του Τέξας!!!!» :cowboy: :flipout:
Μέσα στα κουαρτέτα για έγχορδα του συνθέτη μπορεί κανείς ν' ανακαλύψει μερικά από τα πιο αξιόλογα δείγματα Μεγάλης Μουσικής του 20ου αιώνα. Το πιο γνωστό είναι το τρομερό 8ο κουαρτέτο – έργο κατά πάσα πιθανότητα αυτοβιογραφικό, που η επίσημη εκδοχή το ήθελε αφιερωμένο στα θύματα του φασισμού.
Η τελευταία αδυναμία μου όμως είναι ένα έργο συνομήλικο μου, το 11ο κουαρτέτο, έργο του 1966, αφιερωμένο στη μνήμη του Βασίλυ Σιρίνσκυ, δεύτερου βιολιού και συνιδρυτή του περίφημου κουαρτέτου Μπετόβεν, το οποίο είχε δώσει τις παγκόσμιες πρεμιέρες όλων των προγενέστερων κουαρτέτων του, καθώς και του κουϊντέτου για πιάνο. Ένα σύνολο μουσικών εθισμένων στα αφηνιασμένα τέμπι και στο κοφτό παίξιμο, ύφος που διατήρησαν και μετά το θάνατο του Σιρίνσκυ, όπως μαρτυρούν οι ερμηνείες τους στα τελευταία κουαρτέτα του Μπετόβεν, που διαθέτω σε ρωσικά βινύλια, πολύτιμα κομμάτια της δισκοθήκης μου.
Έργο σε επτά μέρη, που παίζονται χωρίς διακοπή, με τους όχι και τόσο κατατοπιστικούς τίτλους –ορισμένες φορές εξόφθαλμα σαρκαστικούς, όπως η humoresque- εισαγωγή, σκέρτσο, ρετσιτατίβο, σπουδή, humoresque, ελεγεία, τέλος ή συμπέρασμα (conclusion).
Μουσική εξαιρετικά εκφραστική, ταυτόχρονα όμως αινιγματική, σιβυλλική. Σε ορισμένα σημεία, όπως στο σκέρτσο που επαναλαμβάνεται και στο φινάλε, η μουσική είναι αποστασιοποιημένη, εσωστρεφής, με μια σκοτεινή επίφαση αθωότητας, κάποιες στιγμές σχεδόν ενοχική, που θαρρείς πως κρύβει ένα τρομακτικό μυστικό. Η επανάληψη αυτού του θέματος ως συνοδεία, σε διαρκές πιανίσιμο, τη στιγμή που τα σόλο όργανα στήνουν με το δήθεν ανεπιτήδευτο περιπαικτικό σκέρτσο που παίζουν μια αναπόφευκτη παγίδα, στοιχειώνει όλο το έργο. Σαν ένα παιδί μάρτυρας μιας ανομολόγητης τραγωδίας που παίζει δήθεν αμέριμνο, ενώ σε παρατηρεί να βαδίζεις προς την εστία της, περίεργο για την επικείμενη δική σου εμπλοκή σ' αυτήν την τραγωδία.
Ο απόηχος του σκέρτσο σαρώνεται από το άγριο φόρτε του ρετσιτατίβο για να ακολουθήσει η δραματική κορύφωση της humoresque, με τον τίτλο σε προφανή αντίθεση με το ύφος της μουσικής. Η ελεγεία που ακολουθεί εκτονώνει την ένταση του προηγούμενου μέρους με ένα βαρύθυμο, πένθιμο βηματισμό για ν' ακολουθήσει το φινάλε, στο οποίο επανεμφανίζεται το στοιχειωμένο σκέρτσο.
Οι δυσεύρετες πλέον ηχογραφήσεις του αειθαλούς κουαρτέτου Μποροντίν από τη δεκαετία του '80 προσφέρουν κατά τη γνώμη μου, μια άρτια από όλες τις απόψεις ερμηνεία. Σίγουρα θα υπάρχουν και άλλες πολύ καλές ερμηνείες, δεν μπορώ όμως να κάνω άλλη πρόταση γιατί δεν έχω ακούσει καμία άλλη.
Last edited:
