To 1823 o L.V.Beethoven ολοκλήρωσε την Μissa Solemnis in D,Op.123.Είχε αρχίσει την σύνθεσή της το φθινόπωρο τού 1818.
Ο Beethoven επιθυμούσε να συνθέσει ´γνήσια Εκκλησιαστική Μουσική´.Μελέτησε συστηματικά τον Palestrina και Ολλανδούς Πολυφωνιστές και μετέφρασε επακριβώς το Λατινικό κείμενο τής Θείας Λειτουργίας ,ούτως ώστε να μπορεί να εργαστεί με ακρίβεια για την πληρέστερη μελοποίησή του.
Το αποτέλεσμα υπήρξε εκπληκτικό.
Η Missa Solemnis τού Beethoven αποτελεί μιά μεγάλη δωρεά τού συνθέτη πρός την ανθρωπότητα.
Το έργο δεν είναι ένα τυπικό θρησκευτικό δημιούργημα ,ούτε ένας ύμνος πρός την Πίστη γενικώς,αλλά μιά προσπάθεια τού Ανθρώπου να πιστέψει μέσα απο την Ελευθερία,απο την Διανοητική Αμφιβολία ,αλλά και την Τραγικότητα τής Ανθρώπινης Υπαρξης.
Πολύ περισσότερο αφορά στην ανακάλυψη τού ´Μεσα Εαυτού-Ιnner Self',και στην δυνατότητα τής Επιλογής.
Ο Beethoven ,Ανθρωπος Ελευθερος και Τραγικός συνάμα ,που πίστευε στην Ελευθερία τού Λόγου προσπάθησε ,φυσικά να βρεί την λύτρωση και μέσα απο την Πίστη.
Ομως αυτό που κυριαρχεί είναι η Λύτρωση μέσα απο την Ανθρώπινη Υπαρξη.
Το έργο αποτελείται απο 5 κυρια μέρη.
KYRIE
GLORIA
a)Gloria in excelsis Deo
b)Qui Tollis
c)Quoniam tu solus sanctus
CREDO
a)Credo in unum Deum
b)Et incarnatus est
c)Et resurrexit
SANCTUS
AGNUS DEI
a)Agnus Dei
b)Dona nobis pacem
To έργο ξεκινά με μιά συγκλονιστική εισαγωγή τού Kyrie,σαν σε μεγάλη εορταστική λαϊκή συνάθροιση και η χορωδία έχει τον κύριο ρόλο.
Ομως μόλις ακούγεται το Christe Eleison υπεισέρχεται η απαίτηση τού Ελέους,οι Σολίστ βγαίνουν απο το φόντο και στην συνέχεια όλο το πρωτο μέρος δονείται απο ένταση μέχρι που στο τέλος ο Beethoven αλλάζοντας μουσικό τόνο μάς προσφέρει την λύτρωση.
Η Gloria είναι απλά μνημειώδης.Δομημένη σαν Rondo απο τον Beethoven με το Gloria in Excelsis να κυριαρχεί επι τής ουσίας σε όλο το τμήμα αυτό τού έργου,μάς υποδεικνύει και πάλι την αγωνία του ανθρώπου μαζί με την πίστη και την λατρεία.Ο συνθέτης επιλέγει λέξεις και φράσεις απο το κείμενο ,τίς οποίες επαναλαμβάνει πολύ συνειδητά και συμβολικά.
Το Credo είναι δομημένο σαν Φούγκα και αποτελεί το μεγαλύτερο αλλά και δυσκολότερο μέρος για τούς Σολίστ κυρίως,αλλά και για την Χορωδία.
Σε αυτό το μέρος ο Beethoven επαληθευει την επιθυμία του, η Missa να αποτελεί ευχαριστιακό μυστηριο και κοινωνία ,τόσο για τούς μουσικούς ,τούς χορωδούς και τούς σολίστ,αλλά και για το ακροατήριο.Εδικά στο τέλος τού Credo και στίς λέξεις Vitam Venturi Saeculi(Kαι Ζωή του Μελλοντος Αιώνος),η μουσική δυσκολία συμβολίζει ακριβώς την ´Αλλη Ζωή´τής Υπαρξης σε αυτον εδώ τον Κόσμο.
Το Sanctus o Βeethoven το αντιμετωπίζει σαν ιδιωτική εξομολόγηση(αντίθετα απο τούς Bach ,Mozart,Verdi,που το αντιμετώπισαν σαν μια ´Χαρούμενη Κραυγή´).Ζητά απο τούς μουσικούς ´Adagio with Devotion'.H Χορωδία δεν τραγουδά δυνατά,τα τρομπόνια προσδίδουν μιά αίσθηση μυστηριου,οι Σολίστ ψιθυρίζουν,τα έγχορδα και τα τύμπανα διστάζουν.
Μονον οταν ´ανοίγουν οι ουρανοί´,οι φωνές ξεσπούν (Pleni sunt caeli).
Στο Ωσανά εν τοίς Υψίστοις και αμέσως πρίν τίς λέξεις Benedictus qui venit in nomine Domini(Eυλογημένος ο ερχόμενος εν ονοματι Κυρίου),ο Beethoven με ένα βιολί και δύο φλάουτα περιγράφει την είσοδο τού ´Ιερού Επισκέπτη´,που προσφέρει το σώμα του και το αίμα του σαν σε κρασί και ψωμί,ενώ οι μπάσσοι απο την χορωδία σιγοψιθυρίζουν την προαναφερθείσα φράση.
Και εν συνεχεία το βιολί σιωπά και ξανακούγεται το Ωσανά.Μαγική μουσική στιγμή...
Και τέλος το Agnus Dei.O Beethoven ζητά ´Prayer for inward and outward peace'.Πάλι ο ´Μέσα Εαυτός´.!!!
Ο Μπάσσος και το ανδρικό τμήμα τής χορωδίας τραγουδούν εντελώς μελαγχολικά.Ο Beethoven χρησιμοποιεί έντονα σκοτεινό τόνο κυριαρχούμενο απο τα κόρνα και τα φαγκότα.Στην συνέχεια εισέρχονται σταδιακά και οι υπόλοιπες φωνές ενώ η παρουσία τών βιολιών προσφέρει την προσδοκώμενη ανακούφιση.
Η Προσευχή επαναλαμβάνεται τρίς.
Και μετά ,αλλάζοντας μουσικό τόνο εμφανίζεται μια πιό χαρούμενη διάθεση(Allegretto Vivace).Oμως τα τύμπανα και οι ´απειλητικές ´τρομπέτες εμφανίζονται πολύ συχνά.Η Χορωδία τραγουδά με ένταση και αγωνία.Το ίδιο και οι σολίστ.Ακολουθουν διαλείματα ηρεμίας ,αλλά η χορωδία αμέσως μετά τραγουδά με ολη της την δύναμη για τελευταία φορά το Αgnus Dei.H γαλήνη επιστρέφει,αλλά διακόπτεται απο την λέξη Pacem,που αποδίδεται απο την χορωδία ,εμφατικά ,σχεδόν απειλητικά και απαιτητικά ταυτόχρονα.
Στα τελευταία μουσικά μέτρα ξαναγεννιεται η ελπίδα.Το έργο δεν τελειώνει θριαμβικά αλλά ελπιδοφόρα.
Η ανθρώπινη φύση είναι πάντα εδώ με τίς αγωνίες της και την τραγικότητά της.Και αναζητά την Γαλήνη,μέσα στην Υπερβαση τού Κοσμου Ετούτου,εντός τού Κόσμου όμως και όχι μονον μεταφυσικά.Με την Υπέρβαση τής Μοίρας.
Οχι θρίαμβος λοιπόν,αλλά ελπίδα...........
Η Μissa Solemnis είναι μεγαλειώδες δημιούργημα τής ανθρώπινης ψυχής.Και την Ψυχή αυτή την εκφράζει ο ´Μεγάλος Μοναχικός´
Για μένα μνημειώδης παραμένει η εκτέλεση απο τον Otto Klemperer και την New Philarmonia Orchestra,το 1966.Πολυ καλοί σολίστ,αλλά ειδικά η Philarmonia Chorus ειναι ´Θεϊκή´.Απο την Ε.Μ.Ι.
Ισάξια με τού Klemperer αποδεικνύεται σιγά-σιγά η εκτέλεση απο τον Sir John Eliot Gardiner και τούς English Baroque Soloists,μαζί με την Modeverdi Choir.
O Gardiner χρησιμοποιεί ορχήστρα με 60 μουσικούς και 36 χορωδούς.
Το αποτέλεσμα ομως ειναι συναρπαστικό σε καθαρότητα,ένταση και ´ηλεκτρισμό´.
Αυτές είναι οι δύο προσωπικές μου επιλογές.
Επίσης πολύ μεγάλο ενδιαφέρον έχει η εκτελεση του Harnoncourt.Οπως και τού Kubelik με την Βαυαρική Ραδιοφωνια και Χορωδία.
Εχω ακούσει πολύ καλά λόγια για τον Levine και την Φιλαρμονική τής Βιέννης ,αλλά δεν έχω ιδίαν ακουστική εμπειρία.
Για ιστορικούς και όχι μονον λόγους αξίζει και η εκτέλεση τού Toscanini,με την BBC S.O.
Tέλος η εκτέλεση απο τον Karajan ,τού 1966,αξίζει και αυτή μιά θέση στίς πολύ σημαντικές εκτελέσεις.
Υ.Γ
Αυτά τα έργα ,και όχι μονον,απαιτούν κυρίως την Ελευθερία τής έκφρασης,ακόμα και εάν καμιά φορά αυτή μπορεί να είναι και υπερβολική.
Η Τέχνη χρειάζεται ελεύθερες φωνές και διαφορετικές ,συχνά ´ανορθόδοξες προτάσεις´.
Ενας τέτοιος άνθρωπος υπήρξε και ο Beethoven.Ειναι φορές που αναρωτιέμαι τι γυρεύει εδώ μέσα ,όταν σιγά-σιγά εισβάλλουν Ταλιμπάν και Ευαγγελιστές ,που ηθικολογούν και σκίζουν ακόμα και απλές εικόνες που δεν έχουν δύναμη να προκαλέσουν κακό.
Ακόμα εξακολουθώ να πιστεύω οτι η μουσική τού Beethoven,αλλά και μουσική διαφορετική τής λεγόμενης κλασικής ,προσφέρει ελπίδα και ελευθερία και μέσα σε στενόμυαλους καιρούς και πλαίσια.Ακόμα......Εξ´ού και όταν μπορώ θα συνεχίσω να παρουσιάζω ή να συμμετέχω με αυτά που ξέρω.Εστω και ανάμεσα σε περίεργες απαγορεύσεις και παρεμβάσεις.
Το κείμενο για την Missa Solemnis,έργο που αγαπώ ιδιαίτερα και με διακινεί πάντα όταν το ακούω,το αφιερώνω στούς διαδικτυακούς φίλους μου( είτε τούς γνωρίζω προσωπικά,είτε όχι),ανεξαρτήτως τής μουσικής που ακούνε.
Με όσους μοιράζομαι απο ´απλά´έως ´δύσκολα´θέματα και την επιθυμία για ελεύθερη εκφραση.
Και μιά και μάς έγινε η ερώτηση ´τι σημαίνει ο χώρος για εσάς´,ίσως θα πρεπει να αντιστραφεί και να γίνει´Τι σημαίνει ο χώρος για κάποιους άλλους´.
:grinning-smiley-043 Dona Nobis Pacem
