Manifesto in Sostenuto ma non troppo

Ο Έγμοντ πεθαίνει.
Πεθαίνει γιατί δεν νοιάζεται για τους νόμους και τους φραγμούς της κοινωνίας, της εποχής.
Επιθυμεί, να θέσει αυτός τους κανόνες της ζωής του. Κατά τη θέληση και τη γνώμη του.
Στο τέλος, χάνει.
Ή μήπως στην πραγματικότητα η τελική νίκη είναι δική του;
Μήπως η ιδέα της Ελευθερίας χρωστάει τον θρίαμβό της στον θάνατο του Έγμοντ;

Re: Manifesto in Sostenutto ma non troppo

Ο Beethoven, δημιουργεί εξ αρχής μια τραγική ατμόσφαιρα, ένα σκοτεινό κλίμα, δηλωτικό της ψυχικής φόρτισης του Έγμοντ, αν και με παράδοξο τρόπο. Με μια sarabande , έναν κυρίως χαρούμενο μουσικό θέμα, που όμως είναι χωρίς αμφιβολία ο ιδανικός τρόπος για να υποδηλώσει την Ισπανική κατοχή στο έργο.

Ξεκινώντας επιβλητικά, με όλη την ορχήστρα, δίνει τον πρώτο ρόλο στη μελαγχολία και στα έγχορδα και στη συνέχεια στη μελωδία και στα ξύλινα πνευστά, σε μικρές, επαναλαμβανόμενες φράσεις, πυκνά δομημένες, επίμονα ρυθμικές, στριφνές στα σημεία που πρωταγωνιστεί το κοντραμπάσσο - μέχρι να παρασυρθεί πάλι από τα βιολιά.

Στο κύριο μέρος , η άγρια ενεργητικότητα, αποτύπωση της εσωτερικής μάχης του κόμη Έγμοντ, είναι διάχυτη: τα τσέλλα και οι βιόλες την αναδεικνύουν σταδιακά μέχρι να αναφλεγούν, το κρεσέντο από το σύνολο, και μετά, με ένα μαγικό τρόπο, η μετάβαση από την ένταση στην ηρεμία, από την τραχύτητα των εγχόρδων στην γαλήνη και την λεπτότητα των πνευστών, μια επίπλαστη γαλήνη καθώς στην πραγματικότητα κυριαρχούν οι συνεχείς εναλλαγές μεταξύ πνευστών, εγχόρδων, ορχήστρας , μελωδίας, έντασης, ηρεμίας και ξανά η αποκορύφωση μέχρι την ολοκλήρωση.

Ο Έγμοντ δεν είναι ένας αδίστακτος ήρωας, κι έτσι η μουσική στη συνέχεια μοιάζει να διστάζει, όσο το θέμα επαναλαμβάνεται, σαν τους κύκλους που κάνει ένα βότσαλο στην ήρεμη θάλασσα, σαν σε μια διαρκή περιδίνηση, το στήθος σφίγγεται από την ένταση της αναμονής…

Και μετά, Σιγή. Στο βάθος, η αναμονή μιας επαπειλούμενης καταιγίδας.

Ο ήρωας θα συναντήσει τους δημίους του.
Τον ρυθμό δίνουν τα τύμπανα και το κοντραμπάσσο.
Ναι, είναι θάνατος και ίσως έπρεπε να είναι μελαγχολικός, είναι όμως ένας θάνατος διθυραμβικός, ένας θρίαμβος της κυριαρχίας των ιδανικών του Έγμοντ.

Re: Manifesto in Sostenutto ma non troppo





Ο Έγμοντ του Γκαίτε ξεκίνησε να γράφεται με αφορμή έναν αποτυχημένο έρωτα, δανείστηκε τους χαρακτήρες («χαρακτήρες με μεγάλο ενδιαφέρον» όπως έγραψε ο ίδιος σε ένα γράμμα του) και ιστορικά στοιχεία από το έργο «De bello belcicoq decades duae” του Ιησουΐτη Famianus Strada.
Xρειάσθηκε πάνω από μια δεκαετία για να ολοκληρωθεί, μια παρέμβαση του Schiller στο κείμενο και, εν τέλει την συνδρομή της μουσικής του Beethoven πάνω στο αρχικό έργο του Γκαίτε και σχεδόν μια τριακονταετία, για να τύχει της εύνοιας του κοινού.


Το έργο του Γκαίτε δεν είναι άλλο από μια διαμαρτυρία, μια ικεσία για δικαιοσύνη και ανεξαρτησία των κάτω Χωρών από την κατοχή του Ισπανικού Στρατού.
Τα ιστορικά στοιχεία ίσως είναι αδιάφορα, όχι γιατί το ορίζω εγώ, αλλά γιατί το ίδιο το έργο είναι περισσότερο ένα ψυχολογικό δράμα, παρά ιστορικό.
Και στο έργο αλλά και στη μουσική του Beethoven, κυρίαρχο στοιχείο είναι το Δαιμόνιο, που χαρακτηρίζει όλα τα πρόσωπα του έργου: Τον κόμη του Έγμοντ, την αγαπημένη του Κλαίρχεν (πρόσωπο που δημιουργήθηκε συγγραφική αδεία, καθώς στην πραγματικότητα ο Έγμοντ ήταν πατέρας 11 παιδιών και τρυφερός σύζυγος-κάτι που δικαιολογεί την συντηρητική του στάση), τον Μακιαβέλλι, το Δούκα του Άλμπα, την Αντιβασίλισσα, το Λαό, όλους αδιαμφισβήτητα κατευθύνει ένα δαιμόνιο.

Είναι το πεπρωμένο, το ακατανόητο από τους ανθρώπους στοιχείο που συχνά ανατρέπει τα σχέδιά τους, που διαψεύδει την αίσθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να διευθύνει τον εαυτό του και να κατευθύνει την μοίρα του.

Είναι όμως και η ακαταμάχητη δύναμη του ανθρώπου, το πάθος που τον οδηγεί, παρασύροντας κι άλλους στο διάβα του. Αυτό το εσωτερικό δαιμόνιο απ’ το οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει κανείς, είτε είναι ένας απλοϊκός άνθρωπος, είτε μια ισχυρή προσωπικότητα, είτε μια λεπτεπίλεπτη, ευαίσθητη ψυχή, είναι αυτό που δίνει απεριόριστη δύναμη, τη σιγουριά ότι μπορείς να αψηφήσεις και τον ισχυρότερο κίνδυνο και να βγείς νικητής.

Ο Γκαίτε προσεγγίζει τον Έγμοντ με ολοφάνερη αγάπη, εκφράζοντας μέσα από το πρόσωπό του τη δική του αντίληψη για τη ζωή, ιδέες βγαλμένες μέσα από την δική του ψυχή, την δική του ακατάσχετη χαρά, αντανακλώντας ταυτόχρονα την βαθύτατη θλίψη που ο ίδιος είχε νιώσει την περίοδο του άτυχου έρωτά του για την Lilly.

Φυσικά κι έχει ελαττώματα: την μοιρολατρεία στην οποία σχεδόν πάντα αφήνεται, την ανεμελιά του, την απερισκεψία του μπροστά στον κίνδυνο, αλλά, όπως και με τα μικρά παιδιά, κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει γι αυτό.
Με μια ανεξάντλητη ζωτικότητα διατρέχει τη ζωή περνώντας απ’ τα πιό επικίνδυνα μονοπάτια, με μόνη την πεποίθηση πως η δύναμη που τον οδηγεί θα τον βοηθήσει να ολοκληρώσει το σκοπό του.
Και είναι αυτό το εσωτερικό δαιμόνιο που αναφέραμε, που, μια νύχτα πριν το τέλος του, τον κάνει να συνειδητοποιήσει πως ούτε η ζωή, αλλά ούτε ο θάνατός του δεν ήταν απ’ τη δική του θέληση.


Ο Beethoven, σεβόμενος τη φόρμα της σονάτας αλλά και το έργο του Γκαίτε, δημιουργεί παράλληλα μέσα στα 8 λεπτά ένα πολύπλευρο οικοδόμημα, σε κάθε πλευρά του οποίου ο ακροατής μπορεί να δώσει τη δική του ερμηνεία, και, γιατί όχι; Να αναθεωρήσει τα δικά του ιδανικά και την προσωπική του αντίδραση στα όσα συμβαίνουν ή θα συμβούν.

Την ακούω με την Φιλαρμονική της Scala υπό την διεύθυνση του Giulini.





* Με την βοήθεια του βιβλίου του Γκαίτε σε μετάφραση Ι. Οικονομίδη

** Η πρώτη χρονικά εισαγωγή του Beethoven, o Κοριολανός, έχει ιδανικά παρουσιασθεί από τον Δαμιανό εδώ:
http://www.avclub.gr/forum/showthread.php/27920-Διχασμένη-συνείδηση

Re: Manifesto in Sostenutto ma non troppo

Κι εγώ σας ευχαριστώ με την σειρά μου για την προσοχή σας
Σπύρο, λέγοντας Βερολινέζους εννοείς αυτήν που παραθέτει παραπάνω ο Δαμιανός με τον Αμπάντο; ή την αρχική του αναφορά με τον Κάραγιαν;
Δαμιανέ, σ' ευχαριστώ για την παράθεση των video clips καθώς και την αναφορά σου στο όλο έργο. Όμως μίλησα μόνο για την εισαγωγή γιατί δεν έχω όλο το έργο. Είναι βέβαιο ότι ο Μπετόβεν λάτρεψε τον ήρωα του φίλου του (ενός φίλου που προσωπικά γνώρισε πολύ αργότερα από την σύνθεση αυτή κι άλλες που προηγήθηκαν), και είναι ευδιάκριτη μια ελευθερία στην έκφραση - παρά την προσπάθεια να κρατηθεί μέσα στις φόρμες της σονάτας - μια ελευθερία που προετοιμάζει για τις επερχόμενες αλλαγές....

Με προλάβατε, αλλά μπορώ να προσθέσω μερικές πινελιές ακόμη. Αν βρω και το σχετικό link θα το παραθέσω, αλλά, αν πάση περιπτώσει ήταν μια κυρία που έφερε σε επαφή τους δύο άνδρες, η Bettina von Arnim, το γένος Brentano, η κουνιάδα της οποίας Antonie, ήταν ή επικρατέστερη υποψήφια "Immortal Beloved". Κατά κάποιο τρόπο κατέστρωσε την μεταξύ τους συνάντηση, που όμως κατά την γνώμη μου θα ήταν ούτως ή άλλως αναπόφευκτη δεδομένου του θαυμασμού που εξέφραζε ο ένας άνδρας για τον άλλον. Σε ένα γράμμα μάλιστα προς τον Carl Zelter o Goethe αναφέρει: "His talent astounded me; nevertheless, he unfortunately has an utterly untamed personality, not completely wrong in thinking the world detestable, but hardly making it more pleasant for himself or others by his attitude. Yet he must be shown forgiveness and compassion, for he is losing his hearing, something that affects the musicalpart of his nature less than the social".

και φυσικά, ξανα-βρήκα και το link: