- 21 June 2006
- 5,455
«Αυτοί που αρπάνε το φαΐ απ’ το τραπέζι
Κηρύχνουν τη λιτότητα
Αυτοί που παίρνουν όλα τα δοσήματα
Ζητάνε θυσίες …»
”Γερμανικό Εγχειρίδιο Πολέμου” 1939, η εποχή που ο Γερμανικός ναζισμός παρέσυρε την ανθρωπότητα σε τροχιά ολέθρου.
Αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να έχει γραφεί στην Ελλάδα του 2012 όπου ο φασισμός σηκώνει πάλι κεφάλι …
1 Άννα Μην Κλαις
2 Ύμνος στον Μπέρτολ Μπρεχτ
3 Για τον Φτωχό Β.Β.
4 Για τη Μάνα Κουράγιο
5 Η Μπαλάντα του Στρατηγού Τίλυ
6 Μπρεχτικά Παιχνίδια
7 Η Μπαλάντα των Μικροαστών
8 Επιτάφιος για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ
9 Τρόμος και Αθλιότητα του Τρίτου Ράϊχ
10 Διαβάζοντας Έναν Αρχαίο Έλληνα Ποιητή
11 Γερμανικό Εγχειρίδιο Πολέμου
Ο Μπρεχτ γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία, σε μία περίοδο μεγάλων αλλαγών στην δομή της Γερμανικής κοινωνίας αλλά και της Ευρώπης γενικότερα. Μια περίοδο σκοτεινό προάγγελο της τραγικής εποχής όπου θα σημάδευε μετέπειτα τη μοίρα της Ευρώπης και ολόκληρου του κόσμου. Ο κοινωνικός του περίγυρος, ήταν μάλλον αποπνικτικός για τον ίδιο και τους ομοϊδεάτες του δημιουργούς, στοχαστές και καλλιτέχνες που έζησαν στο ίδιο περιβάλλον. Θα σπουδάσει ιατρική στο Μονάχο και κατόπιν θα υπηρετήσει ως στον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκείνη την εποχή αρχίζει το συγγραφικό του έργο. Όπως ήταν φυσικό οι πρώτες του επιρροές ήταν οι εικόνες από τον πόλεμο – εικόνες που καταγράφηκαν ανεξίτηλα στην μνήμη του τον στοίχειωναν στην υπόλοιπη ζωή του. Όπως θα τον σημάδευαν αργότερα, η ταραχώδης περίοδος της επανάστασης, τα οδοφράγματα οι εκκαθαρίσεις, ο τρόμος των freikorps …
Από το 1915 βιώνει τη φρίκη του πολέμου που σέρνει τη χώρα σε μία εφιαλτική πραγματικότητα. Ο κεφαλικός φόρος στο μεγαλύτερο σφαγείο που γνώριζε μέχρι τότε η ανθρωπότητα παίρνει διαστάσεις εφιαλτικές. Σταδιακά, ο πόλεμος εξαθλιώνει και συντρίβει οικονομικά τη γερμανική κοινωνία. Οι αναταραχές σε όλη τη χώρα γιγαντώνονται ραγδαία και η λαϊκή οργή ξεσπάει σε διαδηλώσεις και απεργίες. Στο μεταξύ, ο απόηχος της Οκτωβριανής Επανάστασης που φτάνει ως τη συντηρητική μιλιταριστική Γερμανία, του κεντρίζει το ενδιαφέρον για το μαρξισμό, ενώ αργότερα θα εμβαθύνει περισσότερο, καθώς αρχίζει να φοιτά στη Μαρξιστική Εργατική Σχολή.
Όλη αυτή διαδικασία αυτή θα παίξει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση των αντιλήψεων και των πεποιθήσεων του.
Το 1918 έρχεται η ώρα να ανάψει η φλόγα και στη Γερμανία. Η ογκώδης εξάπλωση της επανάστασης στην κοχλάζουσα κοινωνία είναι τελικά αναπόφευκτη. Είναι η εποχή που ο Μπρεχτ στρέφεται ολόψυχα στον κομμουνισμό γεγονός που επιρρεάζει βαθύτατα τη σκέψη του, την προσωπικότητα του και το δημιουργικό του έργο και γενικά τον καθορίζει, στη μετέπειτα πορεία του. Αργότερα, η δολοφονία των Λίμπκνεχτ και Λούξεμπουργκ σηματοδοτούν την απαρχή της εξάρθρωσης του επαναστατικών μηχανισμών, την επιβολή του αστικού κατασταλτικού βραχίονα και την σταδιακή ανάδυση των ναζιστών. Ο Μπρεχτ γράφει τον «Επιτάφιο για τη Ροζα Λούξεμπουργκ».
Η χώρα προοδευτικά μετατρέπεται σε ένα απέραντο σφαγείο, ενώ καθώς αναδύεται καταστραμμένη από το τέλος του Πολέμου, η παγκόσμια οικονομική κρίση της δεκαετίας του 20 και η οικονομική καταπίεση των νικητών, τη φέρνουν πιο βαθιά στο βάραθρο. Το αυγό του φιδιού θα σπάσει και λίγο αργότερα ο ναζισμός θα σαρώσει τα πάντα. Ο Μπρεχτ δεν βρίσκει άλλη διέξοδο, παρά τη φυγή από την κόλαση. Λίγο αργότερα, μετά την έξοδο του από τη χώρα, το ναζιστικό καθεστώς απαγορεύει τη δημοσίευση των έργων του και το ανέβασμα των θεατρικών του έργων. Αναγκάζεται σε μία μακροχρόνια οδύσσεια σε Ευρώπη και Αμερική. Στις ΗΠΑ, τον τελικό προορισμό της αυτοεξορίας του βιώνει τη αυταρχικότητα του μακαρθικού σκοταδισμού και αισθάνεται καταπιεσμένος και διωγμένος, όπως άλλωστε και στην πατρίδα του.
Μετά το τέλος του πολέμου και αφού περιπλανήθηκε ήδη σε αρκετές, χώρες θα εγκατασταθεί μόνιμα στην Ανατολική Γερμανία. Το θεατρικό και ποιητικό του έργο ,που θεωρείται πρωτοπόρο και επαναστατικό είναι σαφέστατα επιρρασμένο από τα προσωπικά βιώματα και την ιδεολογία του, ενώ στηλιτεύεται οξύτατα σ αυτό η υποκρισία της αστικής τάξης, ο παραλογισμός του πολέμου και η κτηνωδία του ναζιστικού καθεστώτος. Τα έντονα αντιπολεμικά του μηνύματα , η αντεξουσιαστική του στάση και ο ανθρωπιστικές ιδέες των έργων του τον έκαναν αγαπητό σε ένα ευρύτατο κοινό.
Τα αποσπάσματα του έργου του Μπρεχτ, όπως παρουσιάζονται στη Μουσική πράξη, κινούνται θεματικά σε δύο βασικούς άξονες. Από τη μία, είναι σκιαγραφία της κοινωνίας της Γερμανίας, και απ την άλλη, η καταδίκη του πολέμου, της στρατοκρατίας και του νοσηρού εθνικισμού, ενώ δε λείπει και η αποδοκιμασία των συνηθειών των μικροαστών. Παρουσιάστηκε στην Ελλάδα το 1978 ενώ γράφτηκε, σύμφωνα με το συνθέτη, μεταξύ 1972 - 1977. Είναι έργο για δύο κλαρινέτα, ένα πιάνο, ομάδα ηθοποιών, ενώ ερμηνεύουν ο συνθέτης και ο Γιάννης Κούτρας. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στον Υμηττό, τον Ιανουάριο του 1978 ενώ ακολούθησαν και άλλες παραστάσεις στην Αθήνα και στην επαρχία. Ο δίσκος περιλαμβάνει ένα μέρος της παράστασης ενώ βασική έλλειψη της βινυλιακής έκδοσης είναι η απουσία των στίχων. Ο ίδιος ο συνθέτης έντονα πολιτικοποιημένος και στρατευμένος, τουλάχιστον εκείνη την εποχή, δίνει το μουσικό στίγμα το οποίο τότε κρίθηκε ως επαναστατική τομή ωστόσο είναι σαφές ότι ο λόγος και η πρόζα υπάρχουν σε πρώτο πλάνο ενώ η μουσική έχει διακριτικότερη παρουσία. Είναι όμως ξεκάθαρο ότι υπάρχει ιδιοτυπία και πρωτογένεια στο μουσικό ύφος που προσπάθησε να καθιερώσει ο συνθέτης.
Το να υποστηρίξει κάποιος ότι το έργο φαντάζει απολύτως επίκαιρο είναι εντελώς περιττό. Το ότι ο ιστός της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας είχε διαρραγεί και ο κόσμος οδεύει ταχέως προς την αποσύνθεση, επίσης. Ας ελπίσουμε ότι η εφιαλτική κατάληξη είναι ακόμα μακριά και η πορεία αναστρέψιμη. Ίσως …..
Κηρύχνουν τη λιτότητα
Αυτοί που παίρνουν όλα τα δοσήματα
Ζητάνε θυσίες …»
”Γερμανικό Εγχειρίδιο Πολέμου” 1939, η εποχή που ο Γερμανικός ναζισμός παρέσυρε την ανθρωπότητα σε τροχιά ολέθρου.
Αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να έχει γραφεί στην Ελλάδα του 2012 όπου ο φασισμός σηκώνει πάλι κεφάλι …
1 Άννα Μην Κλαις
2 Ύμνος στον Μπέρτολ Μπρεχτ
3 Για τον Φτωχό Β.Β.
4 Για τη Μάνα Κουράγιο
5 Η Μπαλάντα του Στρατηγού Τίλυ
6 Μπρεχτικά Παιχνίδια
7 Η Μπαλάντα των Μικροαστών
8 Επιτάφιος για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ
9 Τρόμος και Αθλιότητα του Τρίτου Ράϊχ
10 Διαβάζοντας Έναν Αρχαίο Έλληνα Ποιητή
11 Γερμανικό Εγχειρίδιο Πολέμου
Ο Μπρεχτ γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία, σε μία περίοδο μεγάλων αλλαγών στην δομή της Γερμανικής κοινωνίας αλλά και της Ευρώπης γενικότερα. Μια περίοδο σκοτεινό προάγγελο της τραγικής εποχής όπου θα σημάδευε μετέπειτα τη μοίρα της Ευρώπης και ολόκληρου του κόσμου. Ο κοινωνικός του περίγυρος, ήταν μάλλον αποπνικτικός για τον ίδιο και τους ομοϊδεάτες του δημιουργούς, στοχαστές και καλλιτέχνες που έζησαν στο ίδιο περιβάλλον. Θα σπουδάσει ιατρική στο Μονάχο και κατόπιν θα υπηρετήσει ως στον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκείνη την εποχή αρχίζει το συγγραφικό του έργο. Όπως ήταν φυσικό οι πρώτες του επιρροές ήταν οι εικόνες από τον πόλεμο – εικόνες που καταγράφηκαν ανεξίτηλα στην μνήμη του τον στοίχειωναν στην υπόλοιπη ζωή του. Όπως θα τον σημάδευαν αργότερα, η ταραχώδης περίοδος της επανάστασης, τα οδοφράγματα οι εκκαθαρίσεις, ο τρόμος των freikorps …
Από το 1915 βιώνει τη φρίκη του πολέμου που σέρνει τη χώρα σε μία εφιαλτική πραγματικότητα. Ο κεφαλικός φόρος στο μεγαλύτερο σφαγείο που γνώριζε μέχρι τότε η ανθρωπότητα παίρνει διαστάσεις εφιαλτικές. Σταδιακά, ο πόλεμος εξαθλιώνει και συντρίβει οικονομικά τη γερμανική κοινωνία. Οι αναταραχές σε όλη τη χώρα γιγαντώνονται ραγδαία και η λαϊκή οργή ξεσπάει σε διαδηλώσεις και απεργίες. Στο μεταξύ, ο απόηχος της Οκτωβριανής Επανάστασης που φτάνει ως τη συντηρητική μιλιταριστική Γερμανία, του κεντρίζει το ενδιαφέρον για το μαρξισμό, ενώ αργότερα θα εμβαθύνει περισσότερο, καθώς αρχίζει να φοιτά στη Μαρξιστική Εργατική Σχολή.
Όλη αυτή διαδικασία αυτή θα παίξει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση των αντιλήψεων και των πεποιθήσεων του.
Το 1918 έρχεται η ώρα να ανάψει η φλόγα και στη Γερμανία. Η ογκώδης εξάπλωση της επανάστασης στην κοχλάζουσα κοινωνία είναι τελικά αναπόφευκτη. Είναι η εποχή που ο Μπρεχτ στρέφεται ολόψυχα στον κομμουνισμό γεγονός που επιρρεάζει βαθύτατα τη σκέψη του, την προσωπικότητα του και το δημιουργικό του έργο και γενικά τον καθορίζει, στη μετέπειτα πορεία του. Αργότερα, η δολοφονία των Λίμπκνεχτ και Λούξεμπουργκ σηματοδοτούν την απαρχή της εξάρθρωσης του επαναστατικών μηχανισμών, την επιβολή του αστικού κατασταλτικού βραχίονα και την σταδιακή ανάδυση των ναζιστών. Ο Μπρεχτ γράφει τον «Επιτάφιο για τη Ροζα Λούξεμπουργκ».
Η χώρα προοδευτικά μετατρέπεται σε ένα απέραντο σφαγείο, ενώ καθώς αναδύεται καταστραμμένη από το τέλος του Πολέμου, η παγκόσμια οικονομική κρίση της δεκαετίας του 20 και η οικονομική καταπίεση των νικητών, τη φέρνουν πιο βαθιά στο βάραθρο. Το αυγό του φιδιού θα σπάσει και λίγο αργότερα ο ναζισμός θα σαρώσει τα πάντα. Ο Μπρεχτ δεν βρίσκει άλλη διέξοδο, παρά τη φυγή από την κόλαση. Λίγο αργότερα, μετά την έξοδο του από τη χώρα, το ναζιστικό καθεστώς απαγορεύει τη δημοσίευση των έργων του και το ανέβασμα των θεατρικών του έργων. Αναγκάζεται σε μία μακροχρόνια οδύσσεια σε Ευρώπη και Αμερική. Στις ΗΠΑ, τον τελικό προορισμό της αυτοεξορίας του βιώνει τη αυταρχικότητα του μακαρθικού σκοταδισμού και αισθάνεται καταπιεσμένος και διωγμένος, όπως άλλωστε και στην πατρίδα του.
Μετά το τέλος του πολέμου και αφού περιπλανήθηκε ήδη σε αρκετές, χώρες θα εγκατασταθεί μόνιμα στην Ανατολική Γερμανία. Το θεατρικό και ποιητικό του έργο ,που θεωρείται πρωτοπόρο και επαναστατικό είναι σαφέστατα επιρρασμένο από τα προσωπικά βιώματα και την ιδεολογία του, ενώ στηλιτεύεται οξύτατα σ αυτό η υποκρισία της αστικής τάξης, ο παραλογισμός του πολέμου και η κτηνωδία του ναζιστικού καθεστώτος. Τα έντονα αντιπολεμικά του μηνύματα , η αντεξουσιαστική του στάση και ο ανθρωπιστικές ιδέες των έργων του τον έκαναν αγαπητό σε ένα ευρύτατο κοινό.
Τα αποσπάσματα του έργου του Μπρεχτ, όπως παρουσιάζονται στη Μουσική πράξη, κινούνται θεματικά σε δύο βασικούς άξονες. Από τη μία, είναι σκιαγραφία της κοινωνίας της Γερμανίας, και απ την άλλη, η καταδίκη του πολέμου, της στρατοκρατίας και του νοσηρού εθνικισμού, ενώ δε λείπει και η αποδοκιμασία των συνηθειών των μικροαστών. Παρουσιάστηκε στην Ελλάδα το 1978 ενώ γράφτηκε, σύμφωνα με το συνθέτη, μεταξύ 1972 - 1977. Είναι έργο για δύο κλαρινέτα, ένα πιάνο, ομάδα ηθοποιών, ενώ ερμηνεύουν ο συνθέτης και ο Γιάννης Κούτρας. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στον Υμηττό, τον Ιανουάριο του 1978 ενώ ακολούθησαν και άλλες παραστάσεις στην Αθήνα και στην επαρχία. Ο δίσκος περιλαμβάνει ένα μέρος της παράστασης ενώ βασική έλλειψη της βινυλιακής έκδοσης είναι η απουσία των στίχων. Ο ίδιος ο συνθέτης έντονα πολιτικοποιημένος και στρατευμένος, τουλάχιστον εκείνη την εποχή, δίνει το μουσικό στίγμα το οποίο τότε κρίθηκε ως επαναστατική τομή ωστόσο είναι σαφές ότι ο λόγος και η πρόζα υπάρχουν σε πρώτο πλάνο ενώ η μουσική έχει διακριτικότερη παρουσία. Είναι όμως ξεκάθαρο ότι υπάρχει ιδιοτυπία και πρωτογένεια στο μουσικό ύφος που προσπάθησε να καθιερώσει ο συνθέτης.
Το να υποστηρίξει κάποιος ότι το έργο φαντάζει απολύτως επίκαιρο είναι εντελώς περιττό. Το ότι ο ιστός της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας είχε διαρραγεί και ο κόσμος οδεύει ταχέως προς την αποσύνθεση, επίσης. Ας ελπίσουμε ότι η εφιαλτική κατάληξη είναι ακόμα μακριά και η πορεία αναστρέψιμη. Ίσως …..
