Φάουστ, του Αλεξάντρ Σοκούροφ

  • Αγαπητοί φίλοι και φίλες.

    Με ιδιαίτερη χαρά σας προσκαλούμε στην κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του AVClub στη Θεσσαλονίκη για το 2024 την Κυριακή 07 Απριλίου και ώρα 14.00

    Δηλώστε τη συμμετοχή σας εδώ, θα χαρούμε πολύ να σας γνωρίσουμε από κοντά.


Είχα καιρό να πάω σινεμά… Νομίζω πως η προηγούμενη φορά ήταν το Shutter Island. Πήγα προχθές στο Φάουστ του Σοκούρωφ σχεδόν κατατρεγμένος, από μια πολύ ανάποδη μέρα εν μέσω μιας πολύ ανάποδης περιόδου. Είχα διαβάσει φευγαλέα μια παρουσίαση στην Ελευθεροτυπία και κάτι δηλώσεις του σκηνοθέτη που δεν είχαν και πολλά να πουν, φάνταζαν περισσότερο ως παραπροϊόντα δημοσίων σχέσεων και μάρκετινγκ. Το ίδιο το αριστούργημα του Γκαίτε το έχω, στη μετάφραση του Μάρκαρη, αλλά δεν έχω προλάβει ακόμη να το διαβάσω.

Ένας από τους λόγους που πήγα, ήταν η εικαστική ποιότητα της. Τα κάδρα της θυμίζουν τη ζωγραφική των μεγάλων φλαμανδών, ή ορισμένες φορές το ρομαντικό συμβολισμό του Κάσπαρ Νταβίντ Φρήντριχ. Ένας άλλος ήταν η γερμανική γλώσσα, παρά τη ρωσική παραγωγή. Τα γερμανικά, αν και δεν τα γνωρίζω, εφάνταζαν ως η φυσική μήτρα του έργου.

Ο Φάουστ της ταινίας είναι σχετικά νέος και πανεπιστήμων. Προσπαθεί να βρει το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης, όταν η τελευταία είναι πλήρως υποταγμένη στην ανάγκη. Ανάγκη επιβίωσης, ανάγκη επιβολής, ανάγκη του χρήματος και πάνω απ’ όλα, ανάγκη του χρόνου μπροστά στον καταναγκασμό του Θανάτου. Έχοντας απορρίψει τη μεταφυσική, προσπαθεί με απολύτως υλιστικές μεθόδους να βρει μια απάντηση σε ένα πρόβλημα που οι ίδιες οι υλικές του παράμετροι καθιστούν άλυτο. Η αφοσίωση του μάλιστα σε αυτήν την αναζήτηση τον καθηλώνει στην οικονομική ανέχεια και στη δυστυχία.

Η ανέχεια αυτή είναι που τον σπρώχνει στο Μεφιστοφελή, ο οποίος απεικονίζεται ως ενεχυροδανειστής. Διαθέτει το χρήμα, τον καταλύτη για την αναπαραγωγή του status quo, το μέτρο των ανθρώπινων θεσμών (είναι χαρακτηριστικές οι σκηνές του αντιπερισπασμού του παπά πριν την εξομολόγηση της Μαργαρίτας και της δωροδοκίας της μάνας της τη στιγμή του πένθους). Εκτός από τα εμπράγματα ενέχυρα, συνάπτει και συμβάσεις με αντίτιμο ψυχές. Όπως θ’ ανακαλύψει σύντομα ο Φάουστ, η λίστα των πελατών του περιλαμβάνει αρκετούς συγχωριανούς του, ακόμα και τον μαθητευόμενο του.

Η κινησιολογία του Μεφιστοφελή είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Κινείται ιδιόμορφα, σαν να κυκλοφορεί ‛μεταξύ’ της ζωής των ανθρώπων και όχι εντός της. Παρουσιάζεται με έναν τρόπο που παραπέμπει στη φιλοσοφία των γνωστικών, ως ‛μεταξύ’ Θεού και ανθρώπων, ο καθ’ ύλην αρμόδιος των γήινων υποθέσεων. Η δυσμορφία του συνδυάζεται -με κομψότητα τολμώ να πω- με τη θεμελιώδη αυτοπεποίθηση που του δίνει η άχρονη φύση του. «Ποιος πιστεύει σήμερα στο Θεό;» αναρωτιέται ο Φάουστ σε μια σκηνή του έργου και απαντά «Εγώ» ο Μεφιστοφελής, σε μια επίδειξη αφοπλιστικής απλότητας και χιούμορ.

Η πηγαία ομορφιά και αθωότητα της Μαργαρίτας καθίσταται το κίνητρο για να συνάψει ο Φάουστ το συμβόλαιο με το Μεφιστοφελή. Πρώτο κίνητρο λοιπόν η ομορφιά, σε έναν άγριο και δίχως νόημα κόσμο. Το τίμημα για τον Φάουστ είναι αμελητέο. Η ψυχή του, που έτσι κι’ αλλιώς δεν πιστεύει στην ύπαρξη της. Η ομορφιά όμως λειτουργεί μόνο αποκαλυπτικά και κατ’ εξαίρεση, δεν μπορεί να απαντήσει με πληρότητα στο ερώτημα του νοήματος. Γι’ αυτό και ο Φάουστ ζητά πιο πολλά. Η τελευταία σκηνή θυμίζει το τέλος από το θεώρημα του Παζολίνι, αντεστραμμένο. Ο Φάουστ συνεχίζει την πορεία του προς έναν παγετώνα στην κορυφή ενός βουνού, έχοντας ‛σπάσει’ τη σύμβαση του. Ο Μεφιστοφελής το δέχεται σχεδόν σαρκαστικά, ρωτώντας τον «τι μπορεί να κάνει χωρίς αυτόν»; Και κατά τη γνώμη μου, έχει δίκιο.

Μια ταινία πλούσια, με ρωμαλέα ανάπτυξη εκφραστικών μέσων (έξοχος χειρισμός της κάμερας και του φωτισμού σε κάποιες σκηνές), με πυκνό πλέγμα αισθητικών και φιλοσοφικών αναφορών. Πρωτότυπα διακριτική και λειτουργική η χρήση της μουσικής. Έβαλε το μυαλό μου σε κίνηση και θα την ξαναέβλεπα ευχαρίστως!
 

Stellios papa

AVClub Fanatic
17 June 2006
10,804
Ελλαδα
Μεγαλος δημιουργος !!

ειχαμε δει μαζι την ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ...
το θυμασαι ?
ημεγαλη εικαστικη στιγμη του Σοκουροφ ηταν το
''ΜΗΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΥΙΟΣ ''

.
 

superfly

Moderator
Staff member
21 November 2008
15,689
πετρουπολη
Αν καποιος ειναι καταλληλος να παρουσιασει τον Φαουστ αυτος εισαι εσυ Δαμιανε.Και το κειμενο το αποδεικνυει.:worshippy:
(Nα περνας πιο συχνα απο εδω...)
Εξαιρετικη αναλυση του εργου αλλα και κριτικη της ματιας του Σοκουροφ.Μου εχει κινησει την περιεργεια και θα το δω.Θελω να δω πως ενας Ρωσσος θα αποδωσει τον Γκαιτε.
Και ο Σοκουροφ ειναι,ως κινηματογραφιστης,σπουδαιος.Η Ρωσσικη Κιβωτος ειναι αθλος,κατα τη γνωμη μου.
 
17 June 2009
3,594
Re: Απάντηση: Φάουστ, του Αλεξάντρ Σοκούροφ

Μεγαλος δημιουργος !!

ημεγαλη εικαστικη στιγμη του Σοκουροφ ηταν το
''ΜΗΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΥΙΟΣ ''

.

Aυτή είναι και η μόνη του ταινία που έχω δει, αλλά ήταν αρκετή για να με ωθήσει να βάλω τον Φάουστ στα to see.
Και, οι δικές σας παρουσιάσεις είναι οι μόνες που εμπιστεύομαι, συνήθως για τις ταινίες που θέλω να δω αποφεύγω να διαβάσω οτιδήποτε πριν...

Δαμιανέ, :worshippy:
 

schubert

AVClub Enthusiast
21 August 2009
914
Θεσσαλία
Re: Απάντηση: Φάουστ, του Αλεξάντρ Σοκούροφ

Για όποιον γνωρίζει γερμανικά, κορυφαία είναι η σκηνοθεσία του Φάουστ από το Πέτερ Στάιν, με απαράμιλλο πρωτογωνιστή τον Μπρούνο Γκαντς. Υπάρχει σε dvd και διαρκεί περίπου 13 ώρες. Άθλος πραγματικός. Αξίζει να δει κανείς αποσπάσματα ακόμη κι αν δεν γνωρίζει γερμανικά.